"^' 1^ ^ ^ ü» . ör , *- "" .* ^ êf ^? •♦ '^
m ... '9^
'§ . ^
p .. i
»: ^
ii^ ^
' iRi
O^"^ JAARBOEK
KONIJSTKLIJKE AKADEMIE
.co
f
WETENSCHAPPEN
GEVESTIGD
AMSTERDAM,
1880.
lïbrary
NEW VORK
«OfANlCAL
Si >^^:^=T^:^>d^èk2^i?^!=^^-
AMSTERDAM, JOHANNES MULLER.
Gedrukt bij De Roever-Kröber-Bakels. — Amsterdam.
INHOUD.
Bladz.
Staat van de koninklijke akademie van wetenschappen,
OP DEN 24sten apkil des jaaks 1880 III.
Alphabetische lijst der gewone leden, couhespondenten in de overzeesche bezittingen van het rijk en buiten- landsche leden, sedert de oprichting in 1851 .... X.
Lijst der binnen- en btjitenlandsche akademiën, geleerde genootschappen en instellingen, waarmede de akademie door wederkeerige ruiling der uitgegeven werken in verbinding is xxi.
Reglement voor de koninklijke akademie van weten- schappen XXXIII.
Reglement vau Orie voor cle Afdeeling Wis- en Natuurkun- dige Wetenschappen ' XLI.
Reglement van Orde voor de Afdeeling Taal-, Letter-, Ge- schiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen XLIX.
Bericht omtrent wijzigingen in de algemeene bepalingen van
de reglementen van orde LX.
Vrijdom van Briefport LXIII.
Programma certaminis poetici ab academia regia disciplinarum Neerlandica ex legato Hoeuiftiano indicti iu annum MDCCCLXXX LXIV.
Proces-verbaal van de vereenigde vergadering der beide afdeelingen lxvii .
Inleiding LXIX.
Proces- Verbaal van de Vereenigde Zitting der beide Afdee-
lingen, gehouden den 24sten April 1880 LXXI.
Bladz,
Terslag van den ataat en de werkzaamheden aan Z. M. den
Koning LXXII,
Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen
Secretaris over het jaar 1879 — 1880 gehouden beheer. . . Cl.
Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secretaris over het jaar 1879 — 1880 gehouden beheer van het legaat Hoeufft CVI.
Rekening en Verantwoording van het door den Algemeenen Secretaris over het jaar 1879 —1880 gehouden beheer van het Fonds voor de Leeuwenhoek-Medaille, 1875—1880 . . CVII.
Memorie van Toelichting bij de Rekening en Verantwoording. CVIII.
Verslag over de Rekening CIX.
Begrootiug van Inkomsten en Uitgaven, gaande van 1" April
1880 tot 1» April 1881 // CX.
Verslag en voorstellen van de Hooger-Onderwijs- Commissie
aan de Vereenigdc zitting in April 1880 CXI.
Rapport der Hooger-Ouderwijs-Commissie uit de beide Afdee-
lingen CXVII.
Verslag vau den Heer L. Ph. C. van dkn Bekgh, namens
de Charter-Commissie CXXXV.
Verslag aangaande de Boekerij en het Munt- en Penning- kabinet CXXXVII.
Ontwerp van een schrijven aan Z. E. den Minister van Bin- nenlandsche Zaken over een tocht naar de Poolstreken. . CXL.
Overgang van den voorrang der Akademie op de Afdeeling Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Weten- schappen CXLIV.
Brief aan Z. Exc. den Minister van Binnenl. Zaken over het verbinden van Directeurswoningen aan Laboratoria, Observatoria, Musea, enz CXLV.
Levensbericht vau Rudolph Herman Christiaan Carkl
SCHEFFER, door K. W. VAN G0RK.OM J
Levensbericht van Jhr. Mr. J. K. J. de Jonge, door P. J, Veth . 22 .
' N A A. M L IJ S T
DER
GE\)C^ONE LEDEN, CORRESPONDENTEN
IN DB OVERZEESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK
EN
BUITENLANDSCHE LEDEN
VAN DE
KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN.
Jaakboek IbSO,
A
STAAT
VAN DE
KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN
OP DEN 24sten APEIL DES JAAES 1880.
BESTUUR DER ACADEMIE gedurende het Academiejaar van April 1880 — April 1881.
ALGEMEENE VOORZITTER,
C. W. OPZOOMER.
ALGEMEENE SECRETARIS,
C. A. J. A. OUDEMANS.
Afdeeling voor de Taal-, Letter-., Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.
VOORZITTER,
C. W. OPZOOMER.
ONDER- VOORZITTER,
S. A. NABER.
SECRETARIS,
J. C. G. BOOT.
Afdeeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen.
VOORZITT'ER,
F. C. DONDERS.
ONDER- VOORZiriER,
C. J. MATTHES.
SECRETARIS,
C. A. J. A. OUDEMANS.
IV
Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkandiye en Wijsgeerige Wetenschappen,
Gewone Leden.
R. p. A. DOZY, te Leiden,
M. DE VRIES, te Leiden,
w. G. BRILL, te Utrecht.
w. j. A. joNCKBLOET, te Leiden.
3. DE AVAL, te Deventer.
j. DiRKs, te Leeuwarden.
c. w. OPZOOMER, te Utrecht.
j. H. SCHOLTEN, te Leiden.
w. j. KNOOP, te ^sGravenhage.
G. DE VRIES Az., te 's Gravenhage.
3. c. G. BOOT, te Amsterdam.
M. H. GODEYROi, te 's Gi'ttvenhage.
w. c. MEES, te Amsterdam.
N. BEETs, te Utrecht.
R. j. FRUIN, te Leiden.
B. j. LiNTELo DE GEER, te Utrecht.
A. KUENEN, te Leiden.
3. KAPPEYNE VAN DE COPPELLO, te 'ó' Gravenhage.
D. HARTING, te LJnkhuizen.
s. VISSERING, te ^ s Gravenhage,
3. E. GouDSMiT, te Leiden.
3. P. six, te Amsterdam.
p, j. VETH, te Leiden.
s. A. NABER, te Amsterdam.
TH. BORRET, te Vogelenzang.
c. M. FRANCKEN, te Utrecht.
s. HOEKSTRA BZ., te Amsterdam,
H. KERN, te Leiden,
j. T. BUYS, te Leiden.
j. A. FRUIN, te Utrecht.
E. T. H. p. L. A. VAN BONEVAL FAüEE, te Leiden,
B. D. H. TELLEGEN, te Groningen. ^
B. H. c. K. VAN DER wiJCK, te Groningen.
M. j. DE GOEJE, te Leiden.
H. VAN HERWERDEN, te Utrecht.
c. vosMAER, te 's Gravenhage.
5. p. N. LAND, te Ijeiden.
3. G. DE HOOP SCHEPPER, te Amsterdam.
TH. JORissEN, te Amsterdam.
M. F. A. G. CAMPBELL, te 's Gravcnhage.
p. DE JONG, te Utrecht.
3. 6. R. ACQüOY, te Leiden.
p. J. cosiJN, te Leiden.
H. p. G. QUACK, te Amsterdam,
A. A. DE PiNTO, te ^s Gravenhage.
T. M. c. ASSER, te Amsterdam.
j. HABETS, te Oud-Vroenhoven.
Rustende Leden.
G. MEES AZ., te Rotterdam,
3. H. HOLWERDA, te Voorschoteu.
L. A. j. w. SLOET, te Arnhem.
L. PH. c. VAN DEN BERGH, te 's Grüvenkage.
(.'. LEEMANS, te Leiden.
VI
Correspondenten in de Overzeesehe bezittingen van het Ryk.
B. F. MATTHBS, te Mcikasser,
j. A. VAN DER CHIJS, te Batavia.
H. NEUBRONNER VAN DER TUÜK, Op BalL
K. F. HOLLE, te Garoet {Preanger RegentscL). H. D. LEVYSSOHN NORMAN, te Batavia. L. w. c. VAN DEN BERG, te Batavia.
Buitenlandsche Leden,
H. L. FLEiscHER, te Leipzig. L p. GACHARD, te Brussel. c. R. LEPSius, te Berlijn. 3. N. MAüViG, te Kopenhagen. LEOPOLD RANKE, te Berlijn. A. R. RANGABÉ, te Athene. TH. MOMMSEN, te Berlijn. H c. RAWLiNSON, te Londen.
F. c. CHABAS, te Chalons sur Saóne. V. DURUY, te Parijs.
A. RÉviLLE, te Parijs.
R VON JHERING, te Göttingen.
MAX MULLER, te Oxford.
J. T. J. HEREMANS, te Gent.
j. c. BLUNTSCHLi, te Heideïberg.
Q. B. Rossi, te Rome.
T. NÖLDEKE, te Straatsburg.
D. CARUTTi, te Rome.
G. STXJDERMUND, te Straatsburg.
B. wiNDSCHEiD, te Leipzig.
TO
Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, Gewone Ledeu.
c. j. MA.TTHES, te Amsterdam.
F. c. DONDERS, te Utreclit. P. HARTING, te Utrecht.
c. H. D. BUiJS BALLOT, te Utrecht. J. A. c. OUDEMANS, te Utrecht.
D. BiERENs DE HAAN, te Leiden. 3. H. A. BOSQUET, te Maastricht.
A. w. M. VAN HASSELT, te 's Gravenliagc.
M. c. VERLOREN, op Schothorst bij Amersfoort.
j. VAN GOGH, tydelijk te Batavia»
c. A. J. A. OUDEMANS, te Amsterdam.
E. H. voN BAUMHAUER, te Haarlem.
p. M. BRUTEL DE LA RiviERE, te Leiden.
j. BOSSCHA, te Delft.
N. w. p. RAUWENHOFF, te Utrecht.
p. L. RIJKE, te Leide?!.
A. HEYNsius, te Leiden.
G. VAN DIESEN, te Middelburg. w. KOSTER, te Utrecht.
G. F, W. BAEHR, te Delft.
w. F. R suRiNGAR, te Leiden.
A. C. OUDEMANS JR., te Delft.
c. H. c. GRiNWis, te Utrecht.
c. M. VAN DER SANDE LACOSTE, te Amsterdam,
TH. w. ENGELMANN, te Utrecht.
3. E. T. ORTT, te Haarlem.
3. ZEEMAN, te Amsterdam.
H. G. VAN DE SANDE BAKHUIJZEN, te Leiden,
3. M. VAN BEMMELEN, te Leiden.
vm
B. J. TiDEMAN, te Amsterdam.
c. K. HOFFMANN. te Leiden.
T. ZAAiJER, te Leiden.
R. A. MEES, te Groningen.
T. PLACE, te Amsterdam.
TH. H. MAC GiLLAVRY, te Leiden.
j. w. GUNNING, te Amsterdam.
F. J. VAN DEN BERG, te Delft.
j. D. VAN DER WAALS, te Amsterdam ED. MULDER, te Utrecht. H. c. DiBBiTS, te Utrecht.
TH. H. BEHRENS, te Delft.
H. DE VRLES, te Amsterdam. A. p. N. FRANCHIMONT, te Leiden. N. T. MiCHAËLis, 's Gravenhage. M. TREUB, te Voorschoten. 3. J. STOKVIS, te Amsterdam. CH. M. SCHOLS, te Delft.
Rustende Leden.
J. p. DELPRAT, te 's Gravenhage.
H. SCHLEGEL, te Leiden.
F. j. STAMKART, te Amsterdam.
j. w. L. VAN OORDT, te 's Gravenhage.
3. VAN GEUNS, te Amsterdam.
IX
Correspondenten in de Overzeesche bezittingen van het Rijk.
j. E. TEYSMANN, te Buiteiizorg op Java.
p. A. BEEGSMA, te Batavia.
K. w. VAN GORKOM, op Java (tijdelijk in Nederland).
R.
D. M. VERBEEK, te Padang.
i. c. BERNELOT MOENS, te Batavia.
Buitenlandsche Leden.
H. K. w. BERGHAüS, te Potsdam.
j. B. DUMAS, te Parijs.
R. owEN, te Londen,
p. j. VAN BENEDEN, te Leuven.
G. B. AiEY, te Greenwich.
H. HELMHOLTZ, te Berlijn.
A. w. HOFMANN, te Berlijn.
R viRCHOW, te Berlijn.
H. E. GÖPPERT, te Breslau. H. MiLNE EDWARDS, te Parijs.
w. WEBER, te Göttingen.
CHS. DARWiN, te Down, Beckenham, Kent.
3. PLATEAU, te Gent.
wiLLiAM THOMSON, te Glasgow.
OTTO STRTJVE, te St. Petersburg.
p. wÖHLER, te Göttingen.
T. L. w. voN BiscHOFF, te Münchcn.
A. DE CANDOLLE, te Genève.
.VLPHABETISCHE LIJST
DER
GEWONE LEDEN, CORRESPONDENTEN
IN DE OVEKZBESCHE BEZITTINGEN VAN HET RIJK
EN
BUITENLANDSCÏÏE LEDEN
VAN DE
KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,
SEDERT DE OPRICHTING IN 1851. NB. [)e letter L. beteckent a;ewooD Lid.
|
c. |
('ürresjiondtnt. |
|
|
B. |
L. |
Buitenlandsch Lid. |
|
R. |
L. |
" Rustend I-id. |
|
a. |
N. |
II Afdeeling Natuurkuude |
|
a. |
L. |
Afdeeling Letterkunde. |
Ackersdijk, (J.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855. R. L. 1861. Overi. 13 Juli 1861.
Acqiioy, (J. G. R.) te Leiden, L. a. Assen, (C. J. van) te Leiden, L. a
Arago, (D. F. J.) te Parijs, B. L. a. N. 26 0ct. 1851. Overl. 3 0ct. 1853.
L. 19 April 1877. Airy, (G. B.) te Greenwich, B. L. a. N. 4 Mei 1859.
L. 23 Febr. 1855. R. L. 1858. Overl. 13 Sept. 1859.
B.
Baehr, (G. F. W.) te Belft^ L. a. Baer,(K.E. von)tei)o?7J<B.L.a.N. N. 5 Mei 1867. 4 Mei 1876. Overl. 28 Nov. 1876.
n
Bake, (J.) te Leiden, L. a. L. 23 Febr. 1855. R. L. 1858. Oveii. 26 Maart 1864. Bakhuijzeii, (H. G. van de Sande) te Leiden, L. a. N. 11 Mei 1872- Baumhauer, (E. H. von) te Haar- lem, L. a. N. 1 Mei 1858. Becquerel, (A. C.) te Parijs, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 19 Jan. 1878. Beek, (A. vau) te Utrecht, E. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 7 Jan. 1856. Beets, (N.) te UtrecM, L. a. L.
4 Mei 1859. Behrens, (Th. H.) te Delft, L. a.
N. 8 Mei 1878. Bemmelen, (J. M. van) te Leiden,
L. a. N. 10 Mei 1873. Beneden, (P. J. van) te Leuven,
B, L. a. N. 4 Mei 1859. Berg, (F. J. van den) te Belft, L.
a. N. 4 Mei 1875. Berg, (L. W. C. van den) te Ba- tavia, C. a. L. 19 Mei 1876. Bergli, (L. Ph. C. van den) te 's Gra- venhage, L. a. L. 24 Maart 1855. R. L. April 1876. Berghaus, (H. K. W.) te Potsdam,
B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Bergsma, (P. A.) te Batavia, C. a.
N. 11 Mei 1872. Bernelot Moens, (J. C.) i& Batavia,
C. a. N. 8 Mei 1878. Bischoff, (T. L. W. von) te Miin-
cJien, B. L. a. N. 8 Mei 1878. Bleeker, (P.) te 's Graveyiliage, C.
a. N. 6 April 1855. L. a. K 5
Mei 1862. Overl. 24 Jan. 1878. Blume, (C. L.) te Leiden, L. a.
N. 6 April 1855. Overl. 3 Pebr.
1862.
Bluntsclili, (J. C.) te Heidelberg,
B. L. a. L. 29 April 1875, Boogaard, (J. A.) te Leiden, L. a. N. 8 Mei 1865. Overl. 2 Juni 1877. Boot, (J, C. G.) te Amsterdam, L.
a. L. 2 Mei 1857. Borret, (Th.) te Vogelenzang, L. a.
L. 8 Mei 1865. Bosch, (R. B. van den) te Goes, L. a. N. 2 Mei 1857- Overl. 18 Jan. 1862. Bosquet, (J. H. A.) te MaastricJd,
L. a. N. Mei 1856. Bosscha, (J.) te ^sGravenliage, L. a. L. 23 Pebr. 1855. R.L. 1867. Overl. 9 Dec. 1874. Bosscha, (J.) te Delft, L. a. N.
1 Mei 1863. Brants, (A.) Joppe bij Gorsel, L, a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 27 Nov. 1862. Breda, (J. G. S. van) te Kaar- levi, L. a. N. 26 Oct. 1851. R. L. Oct. 1858. Overl. 2 Sept. 1867. BriU, (W. G.) te Vtrecld, L. a. L.
24 Maart 1855. Brink, (R. C. Bakhuizen van den) te 's Gravenhage, L. a. L. 23 Febr_ 1855. Overl. 15 Juli 1865. Brown, (R.) te Ljonden, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 10 Juni 1858. Brumund, (J. F. G.) te Batavia^ C. a. L. 29 April 1854. Overl. 12 Maart 1863. Brutel de la Rivière, (P. M.) te
Leiden, L. a. N. 8 Mei 1860. Bunsen, (K. J. von) te Bonn, B. L. a. L. 4 Mei 1859. Overl. 28 Nov, 1860.
xn
Buys, (J, T.) te Leiden, L. a. L.
5 Mei 1867. Buijs BaUot, (C. H. D.) te Utrecht,
L. a. N. 26 April 1855.
Buysing, (D. J. Storm) te 'sGra. venhage, L. a. N. 25 Oct. 1851. R. L. 27 Maart 1869. Overi. 16 Aug. 1870.
O.
Campbell, (M. F. A. G.) te '« Gra- venhage, L. a. L. 29 April 1875.
Candolle, (A. de) te Genève, B. Ti. a. N. 8 Mei 1878.
Carutti, (D.) te Rome, B. L. a. L. 8 Mei 1878.
Chabas, (F. C.) te Chdlons sur Saóne,
B. L. a. L. 8 Mei 1865. Chevalier, (IMicliel) te Parijs, B. L.
a. L. 19 April 1855. Overl. 28 Nov. 1879. Chvs, (J. A. van der) te Batavia,
C. a. L. 6 Mei 1867.
Clerk Maxwell, (J.) te Cambridge^
B. L. a. N. 16 Mei 1877. Overi.
7 Nov. 1879. Cobet, (C. G.) ie Leiden, L. a. L. 23
Febr. 1855. Bed. 8 Sept. 1856. Conestabüe, (G.) te Perugia, B. L.
a. L. 7 Mei 1861. Overi. 21
Juli 1877. Courad, (F, W.) te 'sGravenhage^
L. a. N. 23 Febr. 1855. Overi.
1 Febr. 1870. Cosijn, (P. J.) te Leiden, L. a. L.
19 April 1877.
D.
Darwin, (Chs.) te Down, BecJeenham,
Kent, B. L. a. N. 11 Mei 1872. David, (J. B.) te Leuven, B. L. a.
L. 5 Mei 1862. Overi. 24 Maart
1866. Delprat, (G. H. M.) te Rotterdam,
L. a. L-. 24 Maart 1855. R. L.
1861. Overl. 4 Jan. 1871. Delprat, (J. P.) te 'sGravenhage,
L. a. N. 26 Oct. 1851. R. L. 1863. Dibbits, (H. C.) te Utrecht, L. a.
N. 16 Mei 1877. Diesen, (G. van) te Middelburg, L.
a. N. 7 Mei 1866. Dirks, (J.) te Leeuwarden, L. a. L.
5 Mei 1856. Donders, (F. C.) te Utrecht, L. a.
N. 23 Febr. 1855.
Dove, (H. W.) te Berlijn, B. L.
a. N. 7 Mei 1861. Overl. 4 April
1879. Dozy, (F.) te Leiden, L. a. N.
23 Febr. 1855. Overi, 7 Oct.
1856. Dozy, (R. P. A.) te Leiden, L. a. L.
23 Febr. 1855. Dumas, (J. B.) te Parijs, B. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Dumontier, (F. A. C.) te Parama- ribo, C. a. N. 5 Mei 1859. Bed.
8 Aug. 1860. Duruy, (V.) te Parijs, B. L, a. L.
5 Mei 1867. Dijk, (C. M. van) te Utrecht, L.
a. N. 23 Febr. 1855. Bed. 21
Maart 1855.
xm
E.
Elias, (P.) te 's Gravetikoffe, L. a. N.
2 Mei 1857. E. L. 26 Sept. 1874.
Overl. 22 Febr. 1878. Engelmann, (Th. W.) te Utrec/d,
L. a. N. 12 Mei 1870. Ermerins, (F. Z.) te Groningen, L.
a. N. 6 April 1855. Overl. 32
Mei 1871.
Emerins, ( J. W. ) te Groningen,
L. a. N. 23 Febr. 1855. E. L.
19 Febr. 1868. Overl. 2 Maart
1869. d'Espine, (Baron A.) te Aix, in
Savoye, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.
Overl. 7 April 1853.
E.
Faraday, (M.) te Londen, B. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 25
Aug. 1867. Faure, (E. T. H. P. L. A. van
Boneval) te Leiden, L. a. L.
2 Mei 1868. Fleischer, (H. L.) te Leipzig, B. L.
a. L. 19 April 1855. Focke, (H. C.) te Paramaribo, C.
a. N. 23 Febr. 1855. Overi. 29
Juni 1856. Franchinaont, (A. P. N.) it Leiden,
L. a. N. 8 Mei 1879.
Francken, (C. M.) te Utrecht, L.
a. L. 8 Mei 1865. Fremery, (P. J. J. de) te TJtreclit,
L. a. N. 23 Febr. 1855. Ovcri.
7 Sept. 1855. Friederich, (E. H. Th.) te Batavia,
C. a. L. 1 Mei 1858. Gedefun-
geerd 1871. Fruin, (J. A.) te TJtreclit, L. a. L.
5 Mei 1867. Fruin, [E. J.) te Leiden, L. a. L.
4 Mei 1859.
G.
Gachard, (L. P.) te Brussel, B. L.
a. L. 19 April 1855. Gauss, (C. F.) te Göttingen, B. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 23
Febr. 1855. Geer, (B. J. Lintelo de) te Utrecht,
L. a. L. 4 Mei 1859. Geuns, (J. van) te Amsterdam, L.
a. N. 26 Oct. 1851. E. L. 1878. Ghijben, (J. Badon) te Breda, L.
a. N. 23 Febr. 1855. E. L. 30
Juni 1868. Overi. 31 Jan. 1870. Gillavry, (Th. H. Mac) te Leiden,
L. a. N. 4 Mei 1875.
Gilse, (J. van) te Amsterdam., L.
a. L. 4 Mei 1859. Overi. 26
Mei 1859. Glavimans, (C. J.) te Rotterdam,
L. a. N. 16 Oct. 1851. Overi.
11 Aug. 1857. Godefroi, (M. H.) te 's Gravenhage,
L. a. L. 2 Mei 1857. Goeje, (M. J. de) te Leiden, L. a.
L. 3 Mei 1869. Göppert, (H. E.) te Breslau, B. L.
a. N. 7 Mei 1861. Gogh, (J. van) tijdelijk te Batavia,
L. a. N. 2 Mei 1857.
XIV
Gorkom, (K. VV. van) op Java, C.
a. N. 11 Mei 1872. Goudsmit, (J. E.) te Leiden, L. a.
L. 5 Mei 1862. Greuve, (F. C. de) te Groningen,
L. a. L. 23 Febr. 1855. K. L.
6 Dec. 1862. Overl. 28 April
1863. Grinwis, (C. H. C.) te Vtreeld, L.
a. N. 3 Mei 1869.
Groen van Prinsterer, (G.) te 'sGra-
venhage, L. a. L. 23 Febr. 1855.
Bed. 27 April 1855. Grote, (G.) te Londen, B. L. a. L.
2 Mei 1857. Overl. 16 Juni 1871. Guizot, (F. P. G.) te Parijs, B. L-
a. L. 19 Apriri855. Overl. 13
Sept. 1874. Gunning-, (J. W.) te Amsterdam,
L. a. L. 4 Mei 1875.
H.
Haan, (D. Bierens de) te Leiden,
L. a. N. 5 Mei 1856. Haan, (W. de) te JLaarlem, L. a.
N. 26 Oct. 1851. Overl. 15 April
1855. Halbertsma, (H. J.) te Leiden, L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 22
Nov. 1865. Hall, (H. C. van) te Beek in Gel- derland, L. a. N. 26 Oct. 1851.
E. L. 1871. Overl. 12 Jan.
1874. Hall, (J. van) te Utrecht, L. a. L.
24 Maart 1855. Overi. 19 Maart
1859. Harting, (D.) te EnkJmizen, L. a.
L. 8 Mei 1860. Harting, (P.) te utrecht, L. a. N.
23 Febr. 1855. Hasselt, (A. W. M. van) te 's Gra-
venhage, L. a. N. 5 Mei 1856. Hasskarl, (J. K.) te Batavia, C. a. N.
6 April 1855. Gedefungeerd 1859. Helmholtz, (H.) te Berlijn, B. L.
a. N. 4 Mei 1859. Heremans, (J. T. J.) te Gent, B. L.
a. L. 29 April 1875. Herklots, (J. A.) te Leiden, L. a.
N. 2 Mei 1868. Overi. 3 Maart
1872.
Herschel, (John F. W.) te Londen, B. L. a. N. 1 Mei 1858. Overi.
11 Mei 1871.
Herwerden, (H. van) te Utrecht,
L. a. L. 12 Mei 1870. Hensde, (J. A. C. van) te 's Gra-
venhage, L. a. L. 1 Mei 1858.
Bed. 20 Febr. 1872. Heynsius, (A.) te Leiden, L. a.- N.
12 Mei 1864.
Hoek, (M.) te Utrecht, L. a. N. 12
Mei 1864. Overi. 3 Sept. 1873. Hoekstra, Bz., (S.) te Amsterdam,
L. a. L. 8 Mei 1865. Hoeven, (A. des Amorie van der)
Amsterdam, L. a. L. 23 Febr.
1855. Overl. 29 Juli 1855. Hoeven, (C. Pruys van der) te
Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851.
E. L. 13 Aug. 1862. Overi. 3
Dec. 1871. Hoeven, (J. van der) te Leiden,
L. a. N. 26 Oct. 1851. Overi.
10 Maart 1868. Hoffmanu von Fallersleben, (H.) Slot
Corvey bij LLöxter, B. L. a. L.
7 Mei 1866. Overi. 19 Jan. 1874. Hoffmann, (J ) te Leiden, L. a L,
23 Febr. 1855. E. L. 14 Febr.
1876. Overl. 19 Jan. 1878.
XV
Hoffmann, (C. K.) te Leiden, L.
a. N, 4 Mei 1874. Hofmann, (A. W.) te Berlijn, B. L.
a. N. 4 Mei 1859. Holle, (K. F.) te Garoet op Java,
C. a. L. 8 Mei 1869. Holtius, (A. C.) te UtrecJd, L. a.
L. 23 Febr. 1855. E. L. 1857.
Overl. 29 Maart 1861. Holwerda, (J. H.) te Voorschoten, L.
a.L.4Meil859.R.L.8Nov.l875.
Plorsfield, (Th.) te Londen, B. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 24
Juli 1859. HuUeman, (J. G.) te Leiden, L, a.
L. 5 Mei 1856. Overl. 29 Mei
1862. HumbolcU, (A. voii) te Berlijn, B.
L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl.
6 Mei 1859.
Janssen, (L. J. F.) te Leiden, L. a.
L. 23 Febr. 1855. Overl. 22 Juli
1869. Jliering-, (R. von) te Göttingen, B. L.
a. L. 4 Mei 1874. Jonckbloet, (W. J. A.) te Jjeiden,
L. a. L. 24 Maart 1855. Jong, (P. de) te UtrecJd, L. a. L.
29 April 1875. Jonge, (J. K. J. de) te 's Graven-
hage, L. a. L. 7 Mei 1866. Overl.
15 Maart 1880.
Jorissen, (Th.) te Amsterdam, L.
a. L. 4 Mei 1874. Julien, (S.) te Parijs, B. L. a.
L. 2 Mei 1857. Overl. 18 Fe1)r.
1873. Junghuhn, (F. W.) te Bafavia, C.
a. N. 6 April 1855. Overi. 24
April 1864. JuynboU, (T. W. J.) te Leiden, L.
a. L. 23 Febr. 1855. Overi. 16
Sept. 1861.
K.
Kaiser, (F.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 28 Juli 1872.
Kappeyne van de Coppello, (J.) te 's GravenJiage, L. a. L. 8 Mei 1860.
Karsten, (S.) te Utrecht, L. a. L. 23 Febr. 1855. Overi. 7 Mei 1864.
Kemper, (J. de Bosch) te Amster- dam, L. a. L. 23 Eebr. 1855. Bed. 26 April 1856.
KerckhofF, (P. J. van) tê UtrecJd, L. a. N. 5 Mei 1862. Overi. 20 Jan. 1876.
Kerkwijk, G. A. van) ie 's Gra-
venJiage, Ij. a. N. 23 Febr. 1855.
E. L. 25 Jan. 1868. Overi. 27
Febr. 1871. Kern, (H.) te Leiden, L. a. L. 7
Mei 1866. Kinder de Camarecq, (A. W.) op
Java, C. a. L. 7 Mei 1866.
Gedefungeerd 1871. Kist, (N. C.) te Leiden, L. a. L.
23. Febr. 1855. Overi. 21 Dec.
1859. Knoop, (W. J.) te 's GravenJiage,
L. a. L. 2 Mei 1857.
XVI
Koenen, (H. J.) te Aimterdam, L.
a. L. 23 Maart 1855. E. L.
9 Maart 1874. Overl. 13 Oct.
1874. Kolk, (J. L. C. Schroeder van der)
te UtrecJd, L. a. N. 26 Oct.
1851. Overl. 2 Mei 1862.
Koster, (W.) te UtrecJd, L. a. N.
7 Mei 1866. Kuenen, (A.) te Leiden, L. a. L.
4 Mei 1859. Kun, (L. J. A.. van der) te 's Gra-
venJiage, L. a. N. 26 Oct. 1851.
Overl. 26 Jan. 1864.
L.
Land, (J. P. N.) te Leiden, L. a.
L. 11 Mei 1872. Lassen, (C.) te Bonn, B. L. a. L.
4 Mei 1859. Overl. 8 Mei 1876. Leemans, (C.) te Leiden, L. a. L.
23 Febr. 1855. E. L. 18 April
1879. Lennep, (J. van) te Amsterdam, L.
a. L. 23 Pebr. 1855. Overl. 25
Aug. 1868. Lepsius, (C. E.) te Berlijn, B. L.
a. L. 19 April 1855.
Levyssohn Norman, (H. D.) te Ba- tavia, C. a. L. 3 Mei 1869.
Liebig, (J. von) te München, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 18 Maart 1873.
Lindenau, (B. A. von) te Alten- hunj, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 21 Mei 1855.
Lobatto, (E.) te Delft, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 9 Febr. 1866.
Leyell, (Chs.) te Londen, B. L. a. N. 11 Meil872. Overl. 23Febr.l875.
M.
Macaulay, (Th. Babingtou) te Camp-
denJnll, bij Kensington, B. L. a. L.
19 April 1855. Overl. 28Dec. 1859. Madvig, (J. N.) te Kopenhagen, B.
L. a. L. 19 April 1855. Maier, (P. J.) te Batavia, C. a. N.
7 Mei 1861. Gedefungeerd 1878. Matthes, (B. F.) te Makassar, C.
a. L. 7 Mei 1861. Matthes, (C. J.) te Amsterdam, L.
a. N. 26 Oct. 1851. Mees, Az. (G.) te Rotterdam, L. a.
L. 4 Mei 1859. E. L. 1872. Mees, (E. A.) te Groningen, L. a.
N. 4 Mei 1874. Mees, (W. C.) te Amsterdam, L. a.
L. 1 Mei 1858. i
Mesch, (A. H. van der Boon) te
Leid.en, L. a. N. 26 Oct. 1851.
E. L. 28 Maart 1874. Overl. 12
Aug. 1874. Micbaëlis, (N. T.) te 's Gravenhage,
L. a. N. 8 Mei 1879. Millies, (H. C.) te VtrecM, L. a.
L. 5 Mei 1856. Overl. 26 Nov.
1868. ]\Iilne Edwards, (H.) te Barijs, B.
L. a. N. 5 Mei 1862. Miquel, (F. A. W.) te TJtrecld, L.
a. N. 26 Oct. 1851. Bed. 26
Juni 1857. L. a. N. 8 Mei 1860.
Overl. 23 Jan. 1871. Moens, (J. C. Bernelot) te Bandong^
C. a. N, 11 Mei 1878,
XVII
Mohl, (H. von) te Tübiugeu, B. L.
a. N. 36 Oct. 1851. Overl. 1
April 1872. MoU, (W.) te Amsterdam, L. a. L.
24 Maart 1855. Overl. 16 Aug.
1879. Mommsen, (Th.) te Berlijn, B. L.
a. L. 4 Mei 1859. Motley, (J. L.) te Londen, B. L.
a. L. 5 Mei 1862. Overl. 29
Mei 1877.
Mulder, (Cl.) te Groningen, L. a.
N. 23 Febr. 1855. E. L. 6 Oct.
1866. Overl. 4 Mei 1867- Mulder, (G. J.) te Bennekom, L. a.
N. 26 Oct. 1851. E. L. 28 Nov.
1868. Overl. 18 April 1880. Mulder, (Ed.) te UtrecJd, L. a. N,
4 Mei 1875. MüUer, (M.) te Oxford, B. L. a.
L. 4 Mei 1874.
N.
Naber, (S. A.) te Amsterdam, L.
a. L. 8 Mei 1865. Numan, (A.) te ütrecJd, L. a.
N. 26 Oct. 1851. Overl. 1 Sept.
1852.
Nöldeke, (T.) te Straatsburg, B. L.
a. L. 8 Mei 1878. NijhofF, (Is. An.) te Arnhem, L. a.
L. 24 Maart 1855. Overl. 20
Juni 1863.
O.
Omalius d'Halloy, (J. J. d') te
Ciney, B. L. a. N. 26 Oct. 1851.
Overl. Febr. 1875. Oordt, (J. W. L. van) te 's Graven-
Jiage, L. a. N. 23 Febr. 1855.
K. L. 1876. Opzoomer, (C. W.) te UtrecJd, L.
a. L. 5 Mei 1856. Ortt, (J. E. T.) te Haarlem, L. a.
N. 12 Mei 1870.
Oudemans, Jr., (A. C.) te Delft,
L. a. N. 3 Mei 1869. Oudemans, (C. A. J. A.) te
Amsterdam, L. a. N. 1 Mei
1858. Oudemans, (J. A. C.) te Utrecht,
L. a. N. 6 April 1855. Owen, (E.) te Londen, B. L. a. N.
26 Oct. 1851.
Pinto, (A. A. de) te 'sGravenhage, L. a. L. 19 April 1877.
Place, (T.) te Amsterdam, L. a. N. 4 Mei 1875.
Plateau, (J.) te Gent, B. L. a. N.
11 Mei 1872.
Pluygers, (W. G.) te Leiden, L. a. L.
12 Mei 1864. Bed. 9 Maart 1867.
Quack, (H. P. G.) te Amsterdam, ^.(^VLéit\ei,(L.KJ.) ie, Brussel, 'E.'L.a. L. a. L. 19 Aprü 1877. | N.260ct.l851.Dvcrl.l6 Feb.1874.
Jaarboek 1880. B
xvin
R.
Eangabé, (A. R.) te Athene, B. L.
a. L. 2 Mei 1857. Ranke, (L.) te Berlijn, B. L. a. L.
19 April 1855. Rauwenhoff, (N. W. P.) te VtrecU,
L. a. N. 1 Mei 1863. Rawlinsou, (H. C.) te Londen, B. L.
a. L. 4 Mei 1859. Rees, (O. van) te UtrecJd, L. a.
L. 7 Mei 1866. Overl. 24 Mei
1868. Rees, (R. van) te UtrecJd, L. a.N.
26 Oct. 1851. R. L. 24 Mei 1867.
Overl. 23 Aug. 1875. Regnault, (V.) te Parijs, B. L.
a. N. 8 Mei 1860. Overl. 19
Jan. 1878. Reinwardt, (C. G. C.) te Leiden,
R. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl-
6 Maart 1854. Réville, (A.) te Parijs, L. a. L. 5
Mei 1862. Gedefungeerd 10 Maart
1873. B. L. a. L. 10 Mei 1873.
Roorda, (T.) te Leiden, L. a. L. 13 Febr. 1855. R. L. 1871. Overl.
5 Mei 1874. Rosé, (W. N. ) te 's Graveuliarje, L.
a. N. 26 Oct. 1851. R. L. 1872.
Overl. 12 Oct. 1877. Rossi, (G. B.) te Rome, B. L. a.
L. 19 April 1877. Rost van Tonningen, (D. W.) te
Clierïbon (op Java) C. a. N. 7
Mei 1861. Gedefungeerd 1877. Roulez, (J.) te Gent, B. L. a. L.
2 Mei 1857. Overl. 16Maartl878. Rueb, (A. S.) te f/'^frea^, L.a.N. 26
Oct. 1851. Overl. 11 Maart 1854. Rutgers, (A.) te 's Gravenliage, L.
a. L. 23 Febr. 1855. R. L. 12
April 1875. Bed. 21 Sept. 1877. Rijk, (J. C.) te "'s Gravenliage, R.
L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 2 , Mei ■1854. Rijke, (P. L.) te Leiden, L. a. N.
1 Mei 1863.
S.
Sagra, (Ramon de la) te Parijs, B.
L. a. N. 26 Oct. 1851. Overl.
25 Mei 1871. Sande Lacoste, (C. M. van der) te
Amsterdam, L. a. N. 3 Mei 1869. Savigny, (F. von) te Berlijn, B. L.
a. L. 19 April 1865. Overl. 25
Oct. 1861. Schetter, (J. G. de Hoop) te Am- sterdam, L. a. L. 11 Mei 1872. Scheffer, (R. H. C. C.) te Buiten-
zorg, C. a. N. 8 Mei 1878. Overl.
9 Maart 1880. Scblegel, (G.) op Java, C. a. L. 10
Mei 1873. Bed. 15 Oct. 1877.
S cblegel, (H.) te Leiden, L. a. N
23 Febr. 1855. R. L. 1874. Schneevoogt, (G. E. Voorhelm) te
Amsterdam, L. a. N. 23 Febr.
1855. Overl. 17 Aug. 1871. Schols, (Ch. M.) te Delft, L. a. N.
5 Mei 1880. Scholten, (J. H.) te Leiden, L. a.
L. 5 Mei 1856. Sebastian, (A. A.) te Amsterdam,
L. a. N. 23 Febr. 1855. Bed.
17 Dec. 1856. Seelig, (H. G.) te Breda, L. a. N.
23 Febr. 1855. R. L. 1856. Overl.
3 Oct. 1864.
XIX
Selenka, (E.) te Leiden, L. a. N. 10 Mei 1873. Bed. 28 Maart 1874.
Simons, (G.) te 's Gi-aveuhage, L. a. N. 26 Oct. 1851. Oveii. 17 Nov. 1868.
Six, (J. P.) te Amsterdam, L. a. L. 5 Mei 1862.
Sloet, (L. A. J. W.) te Arnhem, L. a. L. 5 Mei 1856. E. L. 38 Maart 1876.
Stamkart, (F. J.) te Amsterdam, L. a. N. 26 Oct. 1851. R. L. 27 Maart 1875.
Staring, (W. C. H.) op de Boek- horst bij Lochem, L. a. N. 23 Febr. 1855. Overl. 4 Juni 1877.
Stok\is, (B. J.) te Amsterdam, L. a. N. 8 Mei 1879.
Stratingh, (G. Acker) te Grouingen,
L. a. L. 7 Mei 1861. E. L. 12
April 1875. Overl. 22 Oct. 1876. Stieltjes, (T. J.) te BotterdamJ^. a. N.
2 Mei 1868. Overi. 23 Juni 1878. Struve, (O.) te St. Petershunj, B.
L. a. N. 4 Mei 1874. Stuart, (A. B. Coheu)te^«^aü/a,C. a.
L. 2 Mei 1868. Overl. 4 Febr. 1876. Stuart, (L. Cohen) te i)e//i(, L. a. N.
8 Mei 1865. Overl. 24Julil878. Studemund, (G.) te Straatshü-g, B.
L. a. L. 16 Mei 1880. Suringar, (W. F. E.) te Leiden, L.
a. N. 5 Mei 1861. Swaving, (C.) te Buitenzorg, (op
Java), C. a. N. 23 Febr. 1855.
Gedefungeerd 1874.
T.
Teilegen, (B. D. H.) te Groningen,
L. a. L. 3 Mei 1869. Temminck, (C. J.) te Leiden, E. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overl. 30
Jan. 1858. Teysmanu, (J. E.) te Buitenzorg (op
Java), C. a. N. 8 Mei 1865. Theiuer, (A.) te Bome, B. L. a. L.
4 Mei 1859. Overl. 10 Aug.
1874.
Thomson, (W.) te Glascoio, B. L.
a. N. 4 Mei 1874. Tideman, (B. J.) te Amsterdam, L.
a. N. 10 Mei 1873. Tiedemann, (F) itMïmchen, B. L. a.N.
26 Oct. 1851. Overl. 23 Jan. 1861. Treub, (M.) te Voorschoten, L. a.
N. 8 Mei 1879. Tuuk, (H. Neubronner van der) op
Bali, C. a. L. 2 Mei 1868.
ü.
UUmann, (C.) te Carlsrnlie, B. L. a. L. 19 April 1855. Overl. 12 Jan. 1865.
Ursel, (de Hertog van) te Brussel, B. L. a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 27 Sept. 1860.
Verdam, (G. J.) te Leiden, L. a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 29 Oct. 1866.
Verbeek, (E. D. M.) te Badang, C. a. N. 8 Mei 1878.
B*
XX
Verloren, (M. C.) te Amersfoort,
L. a. N. 2 Mei 1857. Verwijs, (E.) te Arnhem,, L. a. L.
3 Mei 1869. Overl. 28 Maart
1880. Veth, (P. J.) te Leiden, L. a. L.
8 Mei 1855. Virchow, (E.) te Berlijn, B. L. a.
N. 8 Mei 1860. Vissering-, (S.) te 'sGravenJiage, L.
a. L. 7 Mei 1861. Vogelsang, (H.) te Delft, L. a. N.
2 Mei 1868. Overi. 6 Juni 1874. VoUenhoven, (S. C. Snellen van) te
'sGravenJtaf/e, L. a. N. 8 Mei
1860. E. L. 31 Jan. 1880. Overl.
22 Maart. 1880.
Vosmaer, (C.) te 'sGravenJiage, L.
a. L. 11 Mei 1872. Vries Az. , (G. de) te '5 Graven-
hage, L. a. L. 2 Mei 1857. Vries, (M. de) te Leiden, L. a. L.
23 Febr. 1855. Vries, (H. de) te Amderdam, L. a.
N. 8 Mei 1878. Vriese, (W. H. de) te Leiden, L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 23
Jan. 1862. Vrolik, (G.) te Amaterdam, E. L.
a. N. 26 Oct. 1851. Overi. 10
Nov. 1859. Vrolik, (W.) te Amsterdam, L. a.
N. 26 Oct. 1851. Overl. 22 Deo.
1863.
W.
Waals, (J. D. van der) te Amster- dam, L. a. N. 4 Mei 1875.
Wal, (J. de) te Deventer, L. a. L- 24 Maart 1855.
Wassink, (G.) te Batavia, C. a. N. 2 Mei 1857. Overi. 17 Oct. 1864.
Weber, (W.) te Göttbujen, B. L. a. N. 2 Mei 1868.
Willigen, (V. S. M. van der) te Haarlem, L. a. N. 2 Mei 1857. Overi. 19 Febr. 1878.
Windscheid, (B.) te Leipzig, B. L.
a. L. 16 Mei 1880. Winkel, (L. A. te) te Leiden, L.
a. L. Mei 1861. Overi. 24 April
1868. Wijck, (B. H. C. K. van der)
te Groningen, L. a. L. 3 Mei
1869. Wöhler, (F.) te Göttingen, B. L.
a. N. 4 Mei 1875.
Zaaijer, (T.) te Leiden, L. a. N. 4 Mei 1874.
Zeeman, (J.) te Amsterdam, L. a. N. 11 Mei 1870.
LIJS T
BINNEN- EN BUITENLANDSCIIE
ACADEMIËN, GELEERDE GENOOTSCHAPPEN EN INSTELLINGEN,
WAAKMEDE DE KONINKLIJKE AKADEMIE VAN
WETENSCHAPPEN DOOR RUILING DER UITGEGEVEN WERKEN
IN VERBINDING IS.
NEDEELAND.
Universiteit, te Leiden. Utrecht.
Groningen.
Amsterdam.
School, (Polytechnische) te Delft.
Akademie, (Koninklijke Militaire) te Breda.
Maatschappij (Hollandsche) der Wetenschappen, te Haarlem.
der Nederlandsche Letterkunde, te Leiden.
(Nederlandsche) ter bevordering van Nijverheid,
te Haarlem.
ter bevordering der Bouwkunst, te Amsterdam.
Genootschap (Teyler's tweede), te Haarlem.
(Zeeuwsch) der Wetenschappen, te Middelburg.
(Provinciaal Utrechtsch) van Kunsten en Weten- schappen, te Utrecht.
- — (Historisch), gevestigd te Utrecht.
(Bataafsch) der proefondervindelijke Wijsbegeerte,
te Rotterdam.
xxn
Genootschap (Provinciaal) van Kunsten en Wetenschappen in Noord-Brabant, te 's Hertogenbosch,
(Wiskundig) onder de zinspreuk: Een onver- moeide arbeid komt alles te boven, te Amsterdam.
(Koninklijk Zoölogiscb) : Natura Artis Magistra,
te Amsterdam.
ter bevordering van Natuur-, Genees- en Heel- kunde, te Amsterdam.
(Friescli) voor Geschied-, Oudheid- en Taalkunde,
te Leeuwarden.
(Provinciaal) voor Geschiedenis en Oudheidkunde
in Limburg, te Maastricht.
Instituut (Koninklijk) van Ingenieurs, te 's Gravenhage.
voor de Taal-, Land- en Volkenkunde
van Neêrlandsch Indië, te Delft.
, (Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch) te Utrecht.
Vereeniging, (Nederlandsche Entomologische) te Leiden.
(Overijsselsche) tot ontwikkeling van provinciale
welvaart, te Zwolle.
Tijdschrift (Nederlandsch) voor Geneeskunde, te Amsterdam. Maatschappij (Nederlandsche) tot bevordering der Geneeskunst,
te Amsterdam. Vereeniging voor Volksvlijt, te Amsterdam. Handelmaatschappij, (Nederlandsche) te Amsterdam. Boekerij van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, te
's Gravenhage. Bibhotheek (Provinciale) van Friesland, te Leeuwarden.
, (Openbare) te Arnhem.
Boekerij, (Stedelijke) te Zutphen. Bibliotheek, (Stedelijke) te Deventer.
te Haarlem.
(Provinciale) te Middelburg.
Leesmuseum, te Amsterdam. Leeskabinet, (Rotterdamsch) te Rotterdam. Vereeniging, (Nederlandsche dierkundige) te Leiden. Sterrenwacht, te Leiden.
xxm
Landbouwschool, (Rijks) te Wageningen. OOST-INDIË.
Genootschap (Bataviaasch) der Kunsten en Wetenschappen, te Batavia.
Vereeniging (Koninklijke Natuurkundige) in Ned. Indië, te Batavia.
Maatschappij (Nederlandsch-Indische) van Nijverheid, te Ba- tavia.
Vereeniging tot bevordering der geneeskundige Wetenschap- pen, te Batavia.
WEST-INDIÊ.
Bibliotheek, (Koloniale) te Suriname.
BELGIË.
Académie royale des Sciences, Lettres et Arts de Belgique, te Brussel.
de Médecine de Belgique, te Brussel.
Société malacologique de Belgique, te Brussel.
entomologique beige, te Brussel.
Observatoire royal, te Brussel.
Académie d'Archéologie de Belgique, te Antwerpen. Société royale des Sciences, te Luik. Willems-Fonds, te Gent. Université catholique de Louvain, te Leuven.
F R A N K R IJ K.
Académie nationale des Sciences, te Parijs.
Ecole nationale polytechnique, te Parijs.
Bibliothèque du Comité des Travaux historiques et des So-
ciétés savantes, te Parijs. Bibliothèque du Ministère de l'Agriculture, du Commerce et
des Travaux publics, te Parys.
XXIV
Muséum d'Histoire naturelle, te Parijs. Acade'mie nationale de Médecine, te Parijs. Soeiété de Biologie, te Parijs. Ministère de la guerre, te Parijs. Bibliothèque nationale, te Parijs. Soeiété botanique de France, te Parijs.
mathématique de France, te Parijs.
Journal d'Hygièue (Pietra Santa), te Parijs.
Académie nationale des Sciences, Belles-Lettres et Arts, te
Lyon. Soeiété nationale d'Agriculture, d'Histoire naturelle et d'Arts utiles, te Lyon.
Linnéenne, te Lyon.
de Normandie, te Caen.
Académie des Sciences, Arts et Belles-Lettres, te Caen. Soeiété des Antiquaires de Normandie, te Caen. Académie nationale des Sciences, Inscriptions et Belles-Let- tres, te Toulouse.
de Législation, te Toulouse.
nationale des Sciences, Belles-Lettres et Arts, te
Bordeaux. Soeiété des Sciences physiques et naturelles, te Bordeaux. Académie des Sciences, Arts et Belles Lettres, te Dijon. Soeiété d'Agriculture et d'Industrie agricole de la Cote d'or,
te Dijon. Académie des Sciences, Belles-Lettres et Arts, te Rouaan.
des Sciences et Lettres, te Montpellier.
— ^ nationale de Savoie, te Chambéry.
■ de Stanislas (Soeiété des Sciences, Lettres et Arts),
te Nancy. Soeiété des Sciences, te Nancy. Académie d'Emulation, te Kamerrijk.
Soeiété nationale des Sciences, d'Agriculture et des Arts, te Rgssel.
dunkerquoise pour l'encouragement des Sciences, des
Lettres et des Arts, te Duinkerken.
XXV
Société académique de St. Quentin (Sciences, Ai*ts, Belles- Lettres, Agriculture et Industrie), te St. Quentin.
nationale d'Agriculture, Sciences et Arts de l'Arron-
dissement de Valenciennes, te Valenciennes.
de THistoire et des Beaux-Arts de la Flandre mari-
time, te Bergues.
agricole, scientifique et littéraire des Pyrénées orien-
tales, te Perpignan.
— des Sciences naturelles, te Clierbourg.
des Antiquaires de Picardie, te Amiens.
de la Morinie, te St. Omer.
GROOT-BRITTANNIË en IERLAND.
Royal Society, te Londen.
Astronomical Society, te Londen.
Medical and Chirurgical Society, te Londen.
Geographical Society, te Londen.
Microscopical Society, te Londen.
Zoological Society, te Londen. Linnean Society, te Londen. Hydrographical Office (Admiralty), te Londen. East-India Company, te Londen. Philological Society, te Londen. Anthropological Society, te Londen. Clinical Society, te Londen.
Publishers of the Medical Record, te Londen. Royal Observatory, te Greenwich. Cambridge Philosophical Society, te Cambridge. Literary and Philosophical Society, te Manchester. Royal Society, te Edinburg,
■ Observatory, te Edinburg,
■ Dublin Society, te Dublin.
Catholic University of Ireland, te Dublin.
Irish Academy, te Dubhn.
Geological Society, te Dublin.
XXVI
Natural History Society, te Dublin. Philosophical Society, te Glasgow. Natural History Society, te Glasgow.
OOSTENE IJ K.
^[^aiserliclie Akademie der Wissenschaften, te Weenen. K. K. geologische Reiclisanstalt, te Weenen. K. K. geographische Gesellschaft, te Weenen. Zoologisch-botanische Gesellschaft, te Weenen. Antliropologische Gesellschaft, te Weenen. Königlich-bühmische Gesellschaft der Wissenschaften, te Praag. Böhmischer Mathematiker-Verein, te Praag. Académie des Sciences de Hongrie, te Pesth. Verein für vaterlandische Naturkunde, te Presburg. Das tirolische Ferdinandeum, te Innsbrück. Société historique de Styrie, te Gratz, Naturwissenschaftlicher Verein für Steiermark, te Gratz. Naturforschender Verein, te Brünu.
DUITSCHLA.ND.
Königliche Akademie der Wissenschaften, te Berlijn.
Sternwarte, te Koningsbergen.
Physikalisch ökonomische Gesellschaft, te Koningsbergen.
Naturforschende Gesellschaft, te Dantzig.
Universiteit te Greifswald.
Naturforschende Gesellschaft für vaterlandische Kultur, te
Breslau. Oberlausitzische Gesellschaft der Wissenschaften, te Görlitz. Die Philomathie, te Neisse. Naturforschende Gesellschaft, te Halle. Naturwissenschaftlicher Verein für Sachsen und Thüringen,
te Halle. Verein von Altherthumsfreunden im Rheinlande, te Bonn. Naturhistorischer Verein der preussischen Rheinlande u.
Westphalens, te Bonn. Königliche Universitats-Bibliothek, te Bonn.
xxvn
Gesellscliaft für nützliche Forschungen, te Trier.
Kieler Universitats-Bibliothek, te Kiel.
Königliclie Sternwarte, te Kiel.
Naturwissenschaftlicher Verein in Sclileswig-Holstein, te Kiel.
Königliche Gesellschaft der Wissenscliafteu, te Göttingen.
Naturforsclieude Gesellscliaft, te Emden.
Gesellschaft zur Beförderung der gesammten Naturwissen-
schaften, te Marburg. Yerein für Naturkunde, te Fulda. Wetterauische Gesellscliaft für die gesammten Naturwissen-
schaften, te Hanau. Verein für Naturkunde, te Wiesbaden. Senckenbergisclie Stiftung, te Frankfort a/M. Zoologische Gesellschaft, te Frankfort a/M. K. K. Leopoldinisch Carolinische deutsche Akademie der Na-
turforscher, te Dresden. Verein für Erdkunde, te Dresden. Königlich sachsische Gesellschaft, te Leipzig. Fürstlich Jablonowskische Gesellschaft, te Leipzig. Astronomische Gesellschaft, te Leipzig. Medicinisch naturwissenschaftliche Gesellschaft, te Jena. Königliche Akademie der Wissenschaften te München. K. Hof- iind Staatsbibliothek, te München. Physikalisch-medicinische Gesellschaft, te Würzburg. ïïistorischer Verein für Unterfranken und Aschaffenburg, te
Würzburg. Naturhistorischer Verein, te Augsburg. Naturforschende Gesellschaft, te Bamberg. Zoologisch-mineralogischer Verein, te Regensburg. Germanisehes National-Museum, te Neurenberg. Polhchia, naturwissenschaftlicher Verein der Rheinpfalz, te
Dürkheim. Verein für vaterlandische Naturkunde, te Stuttgart. Bibliothèque royale, te Stuttgart. Gesellschaft zur Beförderung der Naturwissenschaften, te Frei-
burg (in Breisgau).
xxvm
Naturliistoriscli-inedizimsclier Verein, te Heidelberg.
Grossherzogliche Steriiwarte, te Mannheim.
Oberhessische Gesellschaft für Natur uud Heilkunde, te Giessen.
Verein für Naturkunde, te OfPenbach a/M.
Verein der Freunde der Naturwissenscliaffcen in Mecklenburg,
te Neubrandenburg. Geograpliische Anstalt, te Gotha. Naturwissenscbaffclicher Verein, te Hamburg. Verein für naturwisseuscliaftliche Unterbaltung, te Hamburg. Naturforscliender Verein, te Bremen. Bibliothóque municipale, te Straatsburg. Verein für Nassaii'scbe Alterthumskunde und Gescbicbtsfor-
scbung, te Wiesbaden.
LUXEMBURG.
Institut Royal Grand-Ducal, Section des Sciences naturelles
et mathématiques, te Luxemburg. Institut Royal Grand-Ducal, Section bistorique, te Luxemburg.
ZWITSERLAND.
Société de Physique et d'Histoire naturelle, te Geijève.
belvétique des Sciences naturelles, te Bern.
bernoise pour les Sciences naturelles, te Bern.
vaudoise des Sciences naturelles, te Lausanne.
ITALIË.
Accademia Reale dei Lincei, te Rome.
delle Scienze dell' Istituto di Bologna, te Bologna.
R. Istituto di Scienze, Lettere ed Arti, te Venetië. Istituto Lombardo di Scienze, Lettere ed Arti, te Milaan. Accademia Reale delle Scienze, te Turijn.
te Modena.
Cosmos. (Guido Cora), te Turijn. Accademia Reale delle Scienze, te Napels.
XXIX
Dr. Dohrn, Palazzo Torlonia, te Napels.
Societa di Scienze naturali ed ecouomiclie, te Palermo.
R. Biblioteca uazionale, te Floreuce.
Arcliivio per l'Antropologia e la Etnologia, te Florence.
Societa Adriatica di Scienze naturali-, te Triest.
Toscana di Scienze naturali, te Pisa.
R. Scuola normale superiore, te Pisa.
P O K T U G A L.
Academia Reale das Sciencias, te Lissabon.
SPANJE.
Le Real Academia de Ciencias, te Madrid. Academia Especial de Ingenieros, te Madrid.
ZWEDEN EN NOORWEGEN.
Kongelige Vetenskabs-Akademie, te Stockholm.
Bureau de la Rechercbe géologique de la Suède, te Stockholm.
Societas Scientiarum, te Upsala.
Universitas Carolina, te Luud.
Kongelige Frederiks Universitiit, te Cristiania.
Nordske Videnskabs Selskab, te Drontbeim.
DENEMARKEN.
Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, te Kopenhagen. Société royale des Antiquaires du Nord, te Kopenhagen.
RUSLAND.
Académie impériale des Sciences, te St. Petersburg. Museé impérial de l'Ermitage, te St. Petersburg. Observatoire physique central, te St. Petersburg. Commission impériale archéologique, te St. Petersburg. Société géogi'aphique de Russie, te St. Petersburg. Jardin impérial botanique, te St. Petersburg.
XXX
Société impériale des Naturalistes, te Moskou.
Musée public, te Moskou.
Observatorium, te Pulkowa.
Societas Scientiarum Fennica, te Helsingfors.
pro fauna et flora fennica, te Helsingfors.
Académie des Sciences, te Dorpat. Naturforscher-Gesellschaffc, te Dorpat. Naturforschender Verein, te Riga.
AZIË.
Meteorological Committee, te Calcutta.
Deutsche Gesellschaft für Natur- und Völkerkunde Ost-Asien's, te Yedo.
AFRIKA. Société Khédiviale de Géographie, te Cairo. AMERIKA.
American Academy of Arts and Sciences, te Boston en Cambridge, Massacbusetts.
Boston Society of Natural History, te Boston,
Observatory of Harvard College, te Cambridge, (Mass).
State-Library of New- York, te Albany.
Adirondack Survey Ofiice, te Albany.
Academy of Natural Sciences, te Philadelpliia.
American Philosopbical Society, te Philadelphia
American Assocation for the advancement of Sciences, te Philadelphia.
Wagner Pree Institute of Sciences, te Philadelphia.
Smithsonian Institution, te Washington.
Department of Agriculture of the U. S. of America, te Was- hington.
National Academy of Sciences, te Washington.
Surgeon-General's Office Library, te Washington.
XXXI
Office U. S. Geological Survey of the Territories, te Washington. American Medical Association, te Washington.
Journal of Sciences and Arts, te Newhaven.
Connecticut Academy of Arts and Sciences, te Newhaven.
Michigan-State Agricultural Society, te Détroit.
Academy of Science, te St. Louis (Missouri).
Elhot-Society of Natural History, te Charleston (Zuid-Carolina).
Ohio-State Board of Agriculture, te Columbus.
State University of lowa, te Des Moines.
Chicago Academy of Sciences, te Chicago.
California Academy of Natural Sciences, te San Francisco
Natural History Society of West-Virgiuia, te Wheeling.
Sociedad de Ciencias fisicas y naturales de Caracas, te Caracas
(Venezuela) Wisconsin-State Agricultural Society, te Madison. Wisconsin Academy of Sciences, Arts and Lettres, te Madison. Cauadian Institute, te Toronto. Musee nacional, te Rio-Janeiro. Central meteorological Observatory, te Mexico. Sociedad cientifica Argentiua, te Buenos Aires.
AUSTRALIË.
PubUc Library, te Melbourne.
Linneau Society of New South Wales, te Sydney.
Royal Society of New South Wales, te Sydney.
IIEGLEMENT
KONINKLIJKE AKADEMIE
WETENSCHAPPEN.
JAAEBOEK 1880. ^
REGLEMENT
voor de koninklijke akademie van wetenschappen.
Art. 1.
Er is voor het geheele Rijk eene Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amsterdam.
Art. 2.
De Akademie is bestemd tot:
a. een raadgevend ligchaam voor de Regering op het ge- bied der wetenschap ;
b. een middenpunt van zamen werking voor de beoefenaars der wetenscha]3 in Nederland en zijne O verzeesche Bezittingen;
c. een band van vereenigiug tusschen de geleerden van Nederland en die van andere landen;
d. eene inrigting ter bevordering van zoodanige wetenschap- pelijke onderzoekingen en ondernemingen, die slechts door zamenwerking van de beoefenaars der wetenschap en door ondersteuning der Regering kunnen tot stand gebragt worden.
Art. 3.
Ter bereiking van dit doel zal de Akademie :
a. verslag doen over zaken waaromtrent de Regering haren raad zal inwinnen;
h. voorstellen aan de Regering rigten betreffende belangen der wetenschap, en zich te dien einde, voor zoo veel noodig is, wenden tot de Hoofden der Departementen van Algemeen Bestuur ;
c. de pogingen van beoefenaars der wetenschap buiten de Akademie ondersteunen, wanneer deze bevonden worden daarop
c*
XXXVI
aanspraak te liebben en hun te dien einde gelegenheid geven hunne geschriften, werkzaamheden of voorstellen aan haar oordeel te onderwerpen;
d. voor zoo veel bij de ontwikkeling der wetenschap daar- aan behoefte blijkt te bestaan, prijsvragen uitschrijven en de goedgekeurde antwoorden bekroonen en uitgeven;
e. de uitgave van zoodanige belangryke werken op zich nemen, als anders voor den opbouw der wetenschap waar- schijnlijk zouden verloren gaan ;
ƒ. beraadslagen over de wetenschappelijke mededeelingen harer leden en de slotsommen daarvan openbaar maken;
g. de geschriften welke zij uitgeeft, aan gelijksoortige bui- tenlandsche instellingen toezenden, en pogen de werken door deze in het licht gegeven, in ruiling daarvoor te bekomen;
h. eene wetenschappelijke briefwisseling onderhouden met hare buitenlandsche leden en met hare in 's Rijks Overzeesche bezittingen gevestigde correspondenten.
Aet. 4.
De Akademie bestaat uit twee af deelingen:
eene voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, en eene voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen.
Arï. 5.
Elke dezer afdeelingen telt ten hoogsten vijftig gewone of binnenlandsche leden, tiointig buitenlandsche leden, en in de Overzeesche Bezittingen des Rijks tien correspondenten.
Art. 6.
De leden en correspondenten zullen zooveel mogelijk alle vakken van wetenschap moeten vertegenwoordigen. Zij worden door de Afdeelingen benoemd.
De benoemingen worden aan den Minister van Binnenland- sche Zaken medegedeeld en door dezen aan de bekrachtiging des Konings onderworpen.
xxxvn
Art. 7.
Ter benoeming van nieuwe leden en correspondenten wordt, zoo er openstaande plaatsen zijn en de vervulling door de Afdeeling noodig wordt geoordeeld, jaarlijks, in de maand April, iu elke Afdeeling eene bijzondere vergadering gehouden op den dag vóór de na te melden vereenigde vergadering der Akademie.
De keuze geschiedt uit eene vooraf opgemaakte lijst van candidaten, wier aanspraken op het lidmaatschap door de leden der Afdeeling overwogen worden.
De wijze van verkiezing wordt door het Reglement van Orde voor elke Afdeeling bepaald.
Art. 8.
Wanneer een gewoon lid den ouderdom van zeventig jaren heeft bereikt, wordt hij onder de Rustende leden opgenomen.
Op gronden ter beoordeeling van de Afdeeling waartoe hij behoort, kan aan een gewoon lid dat dien ouderdom nog niet heeft bereikt, o]3 zijn verzoek, de titel van Rustend lid wor- den toegekend.
De Rustende leden hebben de regten, zonder de verplig- tingen, der gewone leden.
Hunne plaats kan door nieuwe benoeming worden aangevuld.
Art. 9.
Gewone leden die, zonder wettige reden van verontschul- diging, zich gedurende twee jaren geheel aan de werkzaam- heden der Akademie en de bijwoning der vergaderingen ont- trekken, zullen gerekend worden afstand van hun lidmaat- schap te hebben gedaan.
Art. 10.
Elke Afdeeling houdt eenmaal in de maand eene gewone ver- gadering, met uitzondering van de maanden Julij en Augustus. Ook kunnen buitengewone vergaderingen worden belegd.
De gewone vergaderingen worden in het openbaar gehouden. De tgd van hare opening en sluiting, benevens al wat tot de
xxxvin
regeling der werkzaamheden behoort, wordt door het Regle- ment van Orde voorgeschreven.
De gewone leden der Akademie hebben regt van zitting in alle geicone vergaderingen, doch zullen in de Afdeeling tot welke zij niet behooren, alleen eene raadgevende stem kunnen uitbrengen.
Art. 11.
De correspondenten, geroepen om door wetenschappelijke mededeelingen tot het doel der Akademie mede te werken, hebben, bij tijdelijk verblijf in het moederland, zitting in de Afdeeling waartoe zij behooren, met eene raadgevende stem.
Art. 12.
De Akademie houdt jaarlijks in de maand April eene ver- eenigde vergadering der beide Afdeelingen met gesloten deuren, waarin de volgende werkzaamheden plaats hebben:
fl. verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie ;
h. rekening en verantwoording over het afgeloopen jaar;
c. raming der uitgaven voor het volgend jaar;
d. regeling van algemeene huishoudelijke belangen.
Art. 13.
De Akademie is geregtigd, op onbepaalde tijden eene pleg- tige vereenigde vergadering in het openbaar te houden, waar- van vooraf een programma wordt vastgesteld, en tot welker bijwoning de Koning en de leden van het Koninklijk Huis worden uitgenoodigd.
Art. 14.
Een naauwkeurig verslag van den staat en de werkzaam- heden der Akademie wordt jaarlijks aan den Koning, en in afschrift aan den Minister van Binnenlandsche Zaken, aan- geboden. Dit verslag wordt volgens Art. 12 vooraf aan de goedkeuring der Akademie onderworpen.
XXXIX
Art. 15. -^
Elke Afdeeling bekleedt by afwisseling om het andere j.iar den voorrang. De overgang beeft plaats na den afloop der vereenigde zitting in Art. 12 vermeld.
Art. 16.
De Voorzitter der Afdeeling die tijdelijk den voorrang beeft, is Algemeene Voorzitter der Akademie en bestuurt bare ver- eenigde vergaderingen.
Art. 17.
Elke Afdeeling benoemt baren Voorzitter en Onder- Voorzitter voor den tijd van één jaar, en baren Secretaris voor den tijd van vijf achtereenvolgende jaren : allen z^n bij bunne aftreding herkiesbaar.
De Onder- Voorzitters en Secretarissen wonen te Arasterdam.
De vrij ze van verkiezing wordt door bet Reglement van Orde geregeld.
De gedane keuzen worden aan den Minister van Binnenland- scbe Zaken medegedeeld, en door dezen aan den Koning ter goedkeuring voorgedragen.
Art. 18.
De Voorzitters, Onder- Voorzitters en Secretarissen der beide Afdeelingen maken te zamen bet Algemeen Bestuur der Aka- demie uit.
Art. 19.
Het Algemeen Bestuur benoemt de beambten der Akademie, en is belast met al wat tot de algemeene huishouding en de regeling der uitgaven behoort.
Het kan, zoo dikwijls bet dit noodig acht, eene vereenigde vergadering der Akademie by eenroepen.
XL
Art. 20.
Een der beide Secretarissen is tevens, zoo lang h^ zijne betrekking bekleedt, Algemeene Secretaris der Akademie, en met de zorg voor hare boekerij en het beheer van hare geld- middelen belast.
Hij wordt benoemd door de Akademie in de vereenigde vergaderingen der beide Afdeelingen in de maand April.
Art. 21.
De betrekkingen -van Voorzitter en Onder- Voorzitter zijn onbezoldigd.
Voor de Secretarissen wordt bij de jaarlijksche raming van de uitgaven der Akademie eene som van vyftienhonderd gul- den uitgetrokken, waarvan twee derde gedeelten, en alzoo dui- zend gulden, aan den Algemeenen Secretaris worden toegelegd.
De gewone leden, buiten Amsterdam wonende, hebben, zoo dikwerf zij ter vergadering komen, aanspraak op eene vergoe- ding van reis- en verblijfkosten.
Art. 22.
De Akademie is gemagtigd, aan de Regering behoorlijk ont- wikkelde en met reden omkleede voorstellen te doen, ten einde, boven haar jaarlijksche subsidie, tijdeliik te worden te gemoet gekomen voor een bepaald door haar aangewezen doel.
Art. 23.
Elke Afdeeling stelt een Reglement van Orde vast, dat aan de goedkeuring van den Minister van Binnenlandsche Zaken wordt onderworpen.
Behoort bij Koninklijk besluit van den 23steii February 1855, NO. 1.
My bekend,
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
VAN Reenen,
XLI
REGLEMENT VAN ORDE
VOOR DE AFDEELING WIS- EN NATUURKUNDIGE WETENSCHAPPEN.
WERKZAAMHEDEN DER LEDEN.
§ 1.
De gewone vergaderingen der Af deeling worden, met uit- zondering der maanden Juli] en Augustus, gehouden op den laatsten Saturdag van elke maand.
§ 2.
De leden der Afdeeling Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen, de gewone vergaderingen der Af- deeling Wis- en Natuurkundige Wetenschappen bijwonende, hebben regt op vergoeding van reis- en verblijfkosten.
Elk lid der Akademie ontvangt, ten minsten vier dagen vóór de gewone vergaderingen van elke Afdeeling, een brief van uitnoodiging, waarin zooveel mogelijk de onderwerpen worden vermeld die behandeld zullen worden.
§ 3.
De gewone vergaderingen worden op het in den brief van beschrijving vermelde en door den Voorzitter bepaalde uur geopend, en uiterlijk te drie uren gesloten.
Mogt de vergadering verlenging van dezen termijn ver- langen, dan is de Voorzitter geregtigd haar toe te staan.
§ 4.
De werkzaamheden der gewone vergaderingen zijn: 1^. het doen van verslag over zaken, waaromtrent de Rege- ring den raad der Afdeeling mogt hebben ingewonnen ; 2^. beraadslagingen over voorstellen aan de Regering, be- treffende de belangen der wetenschap ;
XLn
3^. het aanhooren van en beraadslagen over mededeelingen en voorstellen, betreffende onderwerpen van wetenschap.
Tot dit laatste doel wordt jaarlijks in de buitengewone ver- gadering van April een rooster vastgesteld van de spreekbeurten, zoo als die achtereenvolgend in de gewone vergaderingen der Afdeeling door de gewone leden zullen worden vervuld. Het ontwerp van den rooster wordt in den beschrijvingsbrief tot de buitengewone vergadering van* April aan de leden bekend gemaakt.
Voor elke gewone vergadering worden ten minsten drie spre- kers aangewezen.
Het staat elk lid vrij ook buiten dergelijke aanwijzing, eene voordragt in de vergadering te houden De tijd, voor elke spreekbeurt beschikbaar, is bepaald op een half uur.
De namen der sprekers worden in den beschrijvingsbrief en in de openlijke aankondiging der vergadering bekend gemaakt.
§ 5.
De Afdeeling geeft uit:
1^. Verhandelingen in 4^.
2^. Verslagen en Mededeelinge7i in 8".
3^. Processen- Verhaal.
In de Verslagen en Mededeelingen worden opgenomen zoo- danige ingeleverde opstellen, die bepaald door den schrijver daartoe zijn aangewezen of waaraan de Afdeehng die bestem- ming wenscht te geven *).
§ 6.
De leden hebben het regt hunne verhandelingen en mede- deelingen geplaatst te zien. Alleen in het geval, dat het Be- stuur bezwaar maakt tegen het opnemen in de Werken, kan op zijn praeadvies eene verhandehng of opstel van een Lid bij meerderheid van stemmen in eene buitengewone vergade- ring worden afgewezen.
*) De wijzigingen in § § 5, 6, 7, 8, 13 en 16 aangebragt, zijn goedge- keurd geworden den 13 Jan. 1879, door den toenmaligen Minister van Binnenl. Zaken. C. A. J. A. O.
XLni
§ 7. Opstellen, hetzij voor de Verhandelingen in 4^. of voor de Verslagen en Mededeelingen, aangeboden door personen bui- ten de Akademie, worden in handen gesteld eener Commissie van ten minsten twee Leden, die, binnen eenen by de be- noeming vastgestelden tijd, daarover verslag uitbrengt. Het indienen van het verslag, de deliberatiën en het besluit om- trent de aanneming geschieden in den regel in eene gewone vergadering; bijaldien het oordeel der Commissie niet gunstig is, in eene buitengewone vergadering.
§ 8-
Elk lid der Akademie ontvangt, behalve de Processen- Verbaal, de Verhandelingen en de Verslagen en Mededeelingen dadelijk na hun verschijnen.
Laatstgenoemde worden in den boekhandel gebragt, en elke verhandeling wordt afzonderlijk verkrijgbaar gesteld.
De schrijvers hebben aanspraak op vijf-en-twintig afzonder- lijke exemplaren hunner verhandeling.
§ 9.
Zoo door eenig Departement van 'sLands Regering de voorlichting der Akademie verlangd wordt, benoemt de Voor- zitter eene commissie, bestaande uit zooveel leden als hem wenschelijk zal voorkomen, ten einde daarop, binnen eenen bij de benoeming vastgestelden tijd, de Akademie te dienen van berigt, voorlichting en raad.
De commissie wordt in den regel benoemd in eene gewone vergadering. In spoed eischende gevallen, alsook zoo daartoe andere redenen mogten bestaan, wordt de commissie in eene buitengewone vergadering, of door den Voorzitter buiten den tijd der vergaderingen, benoemd.
Het verslag der commissie wordt in eene gewone vergade- ring voorgedragen.
Indien er bezwaren bestaan tegen de behandeling in het openbaar, kan zulks ook in eene buitengewone vergadering geschieden.
XLIV
§ 10.
De Akademie verklaart zich uiet over de waarde van eenig haar ter beoordeeHng toegezonden boekwerk, tenzij daartoe door de Regering uitgenoodigd, of wanneer het boekwerk haar ter mededinging naar eènen uitgeloofden prijs wordt toegezo aden.
§ 11.
Zoo eenig lid mogt verlangen dat eene bepaalde prijsvraag door de Akademie wierd uitgeschreven, is hij gehouden haar in de maand Januarij aan den Secretaris der Afdeeling schrif- telijk op te geven, die haar aan de leden bekend maakt.
De beraadslaging daarover heeft plaats in de vergadering der maand Maart.
In geval van goedkeuring door de Afdeeling, wordt, na ge- houden overleg met het algemeen Bestuur, voor zooveel de regeling der uitgaven betreft, in de algemeene vergadering kennis gegeven van de prijsuitschrijving der Afdeeling,
§ 12. Op onbepaalde tijden worden met gesloten deuren buitenge- wone vergaderingen gehouden, waartoe alleen de leden der afdeeling worden opgeroepen. De Voorzitter is geregtigd, onmiddellyk vóór of na eene gewone vergadering, eene bui- tengewone te beleggen. Bijaldien eene buitengewone verga- dering beschreven wordt, zullen de onderwerpen ter behan- deling in den beschrijvingsbrief worden vermeld.
§ 13.
Van de gewone en buitengewone vergaderingen wordt het proces-verbaal vóór hare sluiting in kort ontwerp gelezen en goedgekeurd; daarna in zyne uitbreiding vastgesteld in eene volgende vergadering, en dat van de gewone vergadering zoo spoedig mogelijk uitgegeven.
De gedrukte processen-verbaal der buitengewone vergade- ringen worden alleen aan de leden der Akademie, alsook aan de Departementen van 'sLands Regering gezonden. Zij worden niet in den handel gebragt.
XLY
§ 14.
In alle gevallen van stemming geschiedt de beslissing bij volstrekte meerderheid.
Bij staking van stemmen beslist de stem van den Voorzitter.
Ter bepaling van de rangorde der stemming wordt tot grond- slag genomen de prsesentie-lijst, op welke iedere naam een nummer heeft. Volgens het lot wordt in elke vergadering beslist, bij welk nummer de stemming zal aanvangen.
De leden der Afdeeliug voor de Taal-, Letter-, Geschiedkun- dige en Wysgeerige Wetenschappen en de correspondenten der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, in eene gewone vergadering tegenwoordig, hebben eene raadge- vende stem.
§ 15.
Zoo de stemming de keuze van personen betreft, geschiedt zij met toegevouwen stembriefjes. Indien bij de eerste stem- ming geen volstrekte meerderheid verkregen is, heeft er eene tweede vrije stemming plaats.
Bij de derde stemming is men gebonden aan de twee perso- nen, die bij de tweede vrije stemming de meeste stemmen op zich vereenigd hebben. De volstrekte meerderheid beslist. Bij gelijkstaande stemmen beslist het lot.
§ 16.
Als voorbereiding tot de verkiezing van Leden en Corres- pondenten wordt door den Secretaris in eene buitengewone vergadering, te houden in de maand Januarij, de staat der Akademie medegedeeld, waaruit blijken moet, hoe groot het aantal is der vacaturen voor gewoon Lid, voor buitenlandsch Lid en voor Correspondent, en in hoeverre, ter voldoening aan Art. 6 van het Organiek Reglement, de verschillende vakken van wetenschap in de Afdeeliug zijn vertegenwoordigd. Op deze vergadering wordt aan ieder Lid gelegenheid gege- ven de namen te noemen van hen, die naar zyn oordeel als candidaten in aanmerking zouden kunnen komen.
In eene buitengewone vergadering, te houden in de maand
XLVI
Februarij, wordt gelegenheid gegeven tot het voorstellen en aanbevelen van candidaten. De aanbeveling geschiedt bij eene door één of meer gewone Leden onderteekende memorie, die voorgelezen en overgelegd wordt, om op het bureau der Akade- mie, tot de vergadering in de maand April, voor de gewone Leden ter inzage te blijven liggen.
In eene buitengewone vergadering, te houden in de maand Maart, worden de candi daten-lij sten opgemaakt. Op die lijsten, resp. voor gewone Leden, buitenlandsche Leden en Corres- pondenten, worden de namen gebragt van hen, die, nadat de memories opnieuw gelezen zijn en gelegenheid tot discussie gegeven is, bij geheime stemming, twee derden van de stemmen der aanwezige Leden op zich vereenigen.
In de daartoe volgens Art. 7 van het Organiek Reglement beschreven buitengewone vergadering in de maand April, worden uit de candidaten-lijsten, met alphabetisch geordende namen, zonder verdere discussie, de Leden en Correspondenten gekozen, en wel één voor één — zoolang de lijsten niet zijn uitgeput, zoolang er vacaturen zijn en eene volstrekte meerder- heid der aanwezige Leden zich op één der candidaten vereenigt.
§ 17.
Zoo een lid der AfdeeKng eenig voorstel, de Akademie be- treffende, in de vereenigde vergadering van April ter beraad- slaging wenscht te brengen, is hij gehouden, het aan den Voor- zitter der Afdeeling zoodanig tijdig in te zenden, dat het in eene daartoe beschreven buitengewone vergadering op den laat- sten Saturdag der maand Maart ter beraadslaging zal kunnen worden gebragt. Na goedkeuring der Afdeeling wordt het door den Voorzitter aan het Bestuur der Akademie medegedeeld en aan zijn oordeel, volgens § 31, onderworpen.
§ 18.
In de buitengewone vergadering van den laatsten Saturdag der maand Maart worden twee leden benoemd, om, vereenigd met twee leden der Letterkundige Afdeeling, eene commissie uit te maken, aan welke, volgens § 37, de Rekening en Ver- antwoording van den Algemeenen Secretaris ter beoordeeling wordt gegeven.
XLvn
VOOEZITTER EN ONDER- VOORZITTER.
§ 19. De Voorzitter leidt de beraadslaging in de vergaderingen en liandhaaft liare orde, volgens hetgeen daaromtrent in §§ 1, 3, 4, 9, 14, 15 en 16 is vastgesteld. In de orde der stemming brengt hij zijne stem het laatst uit.
§ 20. De Voorzitter volgt bij de leiding der handelingen van de vergadering hij voorkeur de volgende orde:
1^. lezing van het proces-verbaal der voorgaande vergadering, dat, na goedkeuring, door den Voorzitter en den Secre- taris geteekend wordt; 2^. kennisgeving van ingekomen stukken en boekwerken; 3^. aanvragen van Regeringswege ; 4^. voorstellen van leden;
5*^. mededeelingen van correspondenten en aanvragen van per- sonen door geen titel aan de Akademie verbonden; 60. spreekbeurten en wetenschappelijke mededeelingen van
ter vergadering aanwezige leden; 7^. laatste omvraag;
8^. lezing en goedkeuring van de korte aanteekeningen van het verhandelde.
§ 21.
Zoo de Voorzitter verhinderd wordt de leiding der verga- dering op zich te nemen, geeft hg daarvan kennis aan den Onder- Voorzitter en aan den Secretaris.
De Onder -Voorzitter vervangt bij ontsteiitenis den Voor- zitter, en treedt in al zijne regten en verpligtiugen.
SECRETARIS.
§ 22. De Secretaris zorgt, dat eene aankondiging van elke gewone vergadering ter plaatsing in de NederUmdsche Staats- Courant en in de Amsterdamsche Courant tijdig worde opgezonden.
XLVIII
§ 23.
Hy is belast met de uitgave, de verzending en de bewaring van al hetgeen door de Afdeeling in het licht wordt gegeven.
§ 24.
Alle verslagen en brieven der Afdeeling worden door hem geteekend.
§ 25.
De Secretaris brengt al wat hy voor de Afdeeling ontvangt ter kennisse van den Voorzitter.
§ 26.
De Secretaris geeft nimmer eenig stuk uit het archief der Afdeeling, zonder behoorlijk bewys van ontvangst. Dergelijke afgifte kan alleen door leden gevorderd worden.
§ 27.
De Secretaris zorgt, dat zoodra de boekwerken welke door de Afdeeling uitgegeven worden, zijn afgedrukt, exemplaren daarvan den algemeenen Secretaris worden ter hand gesteld, volgens § 42.
Goedgekeurd, De Minister van BinnenlandscJie Zaken, 'sGravenhoge, VAN REENEN.
den oden November 1855.
XLIX
REGLEMENT VAN ORDE
VOOR DE AFDEELING TAAL-, LETTER-, GESCHIEDKUNDIGE EN WIJSGEERIGE WETENSCHAPPEN.
WEEKZAAMHEDEN DER LEDEN.
§ 1.
De gewone vergaderingen der Afdeeling worden, met uitzon- dering der maanden Juli] en Augustus, gehouden op den twee- den Maandag van elke maand.
§ 2. .
De leden der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen, de gewone vergaderingen der Afdeeling Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschappen bijwo- nende, hebben regt op vergoeding van reis- en verblijfkosten.
Elk lid der Akademie outvano-t, ten minsten vier dasjen vóór de gewone vergaderingen van elke Afdeeling, een brief van uitnoodiging, waarin zooveel mogelijk de onderwerpen worden vermeld die behandeld zullen worden.
§ 3.
De gewone vergaderingen worden op het in den brief van beschrijving vermelde en door den Voorzitter bepaalde uur ge- opend en uiterlijk te drie uren gesloten.
Wanneer er na de gewone nog eene buitengewone verga- dering moet gehouden worden, zal de eerste een uur vroeger worden gesloten.
De werkzaamheden der gewone vergaderingen zijn: 1^. het doen van verslag over zaken, waaromtrent de Rege- ring den raad der Afdeeling mogt hebben ingewonnen; Jaarboek 1880. *-'
2^. beraadslagiüg over voorstellen aan de Regering, betref- fende de belangen der wetenschap ;
S^. het aanhooren van en beraadslagen over mededeelingen en voorstellen, betreffende onderwerpen van wetenschap.
De afdeeling geeft uit:
1*^. Verhandelingen in 4^.
20_ Verslagen en Mededeelingen in 8'\
In deze laatsten worden opgenomen de processen-verbaal der gewone vergaderingen, en zoodanige stukken, als, hetzij door leden der Akademie, hetzij door personen niet aan de Akademie verbonden, daartoe met goedkeuring der vergadering aange- wezen worden.
§ 6.
Stukken, bestemd voor de Verhandelinge^i, worden in handen gesteld eener commissie van ten minsten twee leden, die binnen eenen vastgestelden tijd verslag uitbrengt. Het uitbrengen van het verslag, de beraadslaging en het besluit omtrent de aanne- ming geschieden in eene gewone vergadering. Op advies van den Voorzitter en Secretaris kan zulks ook in eene buitenge- wone vergadering plaats hebben.
§ 7.
Stukken, bestemd voor de Verslagen en Mededeelingen^ wor- den in handeu gesteld eener commissie van redactie, benoemd in de buitengewone vergadering der maand April, en bestaande, behalve uit den Secretaris, ambtshalve lid der commissie, uit vier leden, waarvan elk jaar twee aftreden, welke echter ter- stond weder verkiesbaar z^n. Zij is tot de plaatsing der stuk- ken in de Verslagen en Mededeelingen bevoegd. Mogt zij daarin eenig bezwaar vinden, dan geeft zij daarvan in eene buitengewone vergadering berigt, en wordt aan de leden de beslissing overgelaten.
LI
§ 8.
Elk lid der Akadeniie ontvangt een afdruk van al wat door de Afdeeling wordt in het licht gezonden.
§ 9.
Zoo van wege eenig Departement van Algemeen Bestuur de voorlichting der Afdeeling verlangd wordt, benoemt de Voorzitter eene commissie, bestaande uit zooveel leden als hem wenschelijk zal voorkomen, ten einde daarop, binnen een bij de benoeming vastgestelden tijd, de Afdeeling te dienen van berigt, voorlichting en raad.
Het verslag der commissie wordt in eene gewone verga- dering voorgedragen.
Indien er bezwaren bestaan tegen de behandeling in het openbaar, kan zulks ook in eene buitengewone vergadering geschieden.
§ 10.
De Akademie verklaart zich niet over de waarde van eenig haar ter beoordeeling toegezonden boekwerk, tenzij daartoe door de Regering uitgenoodigd, of wanneer het boekwerk haar ter mededinging naar een uitgeloofden prijs wordt toegezonden.
§ 11-
Zoo eenig lid mogt verlangen dat eene bepaalde prijsvraag door de Akademie wierd uitgeschreven, is hij gehouden haar in de maand Januarij aan den Secretaris der Afdeeling schrif- telijk op te geven, die haar aan de leden bekend maakt.
De beraadslaging daarover heeft plaats in de vergadering der maand Maart.
In geval van goedkeuring door de Afdeeling, wordt, na gehouden overleg met het algemeen Bestuur, voor zooveel de regeling der uitgaven betreft, in de algemeene vergadering kennis gegeven van de prijsuitschrijving der Afdeeling.
§ 12. Op onbepaalde tijden worden met gesloten deuren buitenge-
D*
LH
wone vergaderingen gehouden, waartoe alleen de leden der Afdeeliug worden opgeroepen. De Voorzitter is geregtigd, onmiddellijk vóór of na eene gewone vergadering, eene bui- tengewone te beleggen. Bijaldien eene buitengewone verga- dering beschreven wordt, zullen de onderwerpen ter behan- deling in den beschryvingsbrief worden vermeld.
§ 13.
Alle voorstellen, welke niet slechts de orde van behande- ling of de huishoudelijke aangelegenheden betreffen, worden schriftelijk aan den Voorzitter ter hand gesteld.
§ 14.
Van de gewone en buitengewone vergaderingen wordt het proces-verbaal vóór hare sluiting in kort ontwerp gelezen en goedgekeurd, daarna in zijne uitbreiding vastgesteld in eene volgende vergadering, en dat van de gewone vergaderingen zoo spoedig mogelijk in de Verslagen en Mededeelingen uit- gegeven.
De processen-verbaal der buitengewone vergaderingen wor- den, wanneer tot het drukken daarvan besloten wordt, alleen aan de leden der A.kademie, alsook aan de Departementen van Algemeen Bestuur in druk medegedeeld.
§ 15.
In alle gevallen van stemming geschiedt de beslissing bij volstrekte meerderheid.
Bij staking van stemmen beslist de stem van den Voorzitter.
Ter bepaling van de rangorde der stemming wordt tot grondslag genomen de praisentie-lijst, op welke iedere naam een nummer heeft. Volgeus het lot wordt in elke vergadering beslist, bij welk nummer de stemming zal aanvangen.
De leden der Afdeeling voor de Wis- en Natuurkundige Wetenschappen en de correspondenten der Afdeeling voor de Taal-, Letter-, Geschiedkundige en Wijsgeerige Wetenschap- pen, in eene gewone vergadering tegenwoordig, hebben eene raadgevende stem,
Lm
§ 16. Zoo de stemming de keuze van personen betreft, geschiedt zij met toegevouwen stembriefjes. Indien bij eene eerste steai- ming geen volstrekte meerderheid verkregen is, heeft er eeae tweede vrije stemming plaats. Bij de derde stemming is men gebonden aan de twee personen, die bij de tweede vrije stemming de meeste stemmen op zich vereenigd hebben. De volstrekte meerderheid beslist. Bij gelijkstaande stemmen beslist het lot.
§ 17.
Tot de verkiezing van leden wordt, in eene daartoe beschre- ven buitengewone vergadering der maand Maart, beslist over de vraag, of eene openstaande plaats zal worden vervuld.
Daarna wordt eene lijst opgemaakt van candidaten, die ten minsten een derde der aanwezige stemmen op zich vereenigd heb- ben, en wier aanspraken op het lidmaatschap door de leden der Afdeeliug overwogen worden. Uit deze lijst geschiedt de keuze, bij volstrekte meerderheid van stemrnen, in eene daartoe be- schreven buitengewone vergadering in de maand April.
§ 18.
Zoo een lid der Afdeeling eenig voorstel, de Akademie be- treffende, in de vereenigde vergadering van April ter beraad- slaging wenscht te brengen, is hij gehouden, het aan den Voor- zitter der Afdeeling tijdig in te zenden, zoodat het in eene daartoe beschreven buitengewone vergadering, op den tweeden Maandag der maand Maart, ter beraadslaging zal kunnen wor- den gebragt. Na goedkeuring der Afdeeling, wordt het door den Voorzitter aan het Bestuur der Akademie medegedeeld en aan zijn oordeel, volgens § 31, onderworpen.
In de buitengewone vergadering van den tweeden Maandag der maand Maart worden twee leden benoemd, om, vereenigd met twee leden der Natuurkundige Afdeeling, eene commissie uit te maken, aan welke, volgens § 37, de Rekening en Ver- antwoording van den algemeeneu Secretaris ter beoordeeling wordt gegeven.
LIV
VOORZITTER EN ONDER- VOORZITTER.
§ 19. De Voorzitter leidt de beraadslagingen in de vergaderingen en handhaaft hare orde, volgens hetgeen daaromtrent in §§ 1 , 3, 4, 9, 14, 15 en 16 is vastgesteld. In de orde der stem- ming brengt hy z^ne stem het laatst uit.
§ 20. De Voorzitter volgt bij de leiding van de handelingen der vergadering bij voorkeur de volgende orde:
1*^. lezing van het proces- verbaal der voorgaande vergade- ring, dat, na goedkeuring, door den Voorzitter en den Secretaris geteekend wordt; 2^. kennisgeving van ingekomen stukken en boekwerken; 3*^. aanvragen van Regeringswege; 4^. voorstellen van leden ;
5^. mededeelingen van correspondenten en aanvragen van
personen, door geen titel aan de Akademie verbonden ;
6^. wetenschappelijke mededeelingen van ter vergadering
aanwezige leden; 7^. laatste omvraag;
8^. lezing en goedkeuring van de korte aanteekeningen van het verhandelde.
§ 21.
Zoo de Voorzitter verhinderd wordt de leiding der vergade- ring op zich te nemen, geeft hij daarvan kennis aan den Onder- Voorzitter en aan den Secretaris.
De Onder- Voorzitter vervangt bij ontstentenis den Voor- zitter, en treedt in al zijne regten en verpligtingen.
SECRETARIS. § 22. De Secretaris zorgt, dat eene aankondiging van elke gewone vergadering ter plaatsing in de Nederlandsche Staats -Courant en in de Amsterdamsche Courant tijdig worde opgezonden.
LY
§ 23.
Hij is belast met de uitgave, de verzending en de bewaring van al hetgeen door de Afdeeling in liet licht wordt gegeven.
§ 24.
Alle verslagen en brieven der Afdeeling worden door hem geteekend.
§ 25.
De Secretaris brengt al wat hij voor de Afdeeling ont- vangt ter kennisse van den Voorzitter.
§ 26.
De Secretaris geeft nimmer eenig stuk uit het archief der Afdeeling, zonder behoorlijk bewijs van ontvangst. Dergelijke afgifte kan alleen door leden gevorderd worden.
§ 27.
De Secretaris zorgt dat, zoodra de boekwerken, welke door de Afdeeling uitgegeven worden, zijn afgedrukt, exemplaren daarvan den algeraeenen Secretaris worden ter hand gesteld, ter verzending volgens § 42.
Goedgekeurd, De Minister van Birinenlandsche Zaken, 'sGravenhage, VAN REENEN.
den 6<ien November 1855.
LVI
ALGEMEENE BEPALINGEN.
BESTUUK DEE AKADEMIE.
§ 28.
De tijdelijke algemeene Voorzitter en Secretaris maken liet bureau van het Bestuur uit.
§ 29.
Het Bestuur beheert de algemeene buishoudelijke belangen der Akademie, en doet, voor zoo verre noodig, de gevorderde voorstellen daartoe aan 'sLands Regering.
§ 30.
De raming der uitgaven voor het volgend jaar wordt in de eerste toeek van de maand April door den algemeenen Secretaris aan het oordeel van het Bestuur onderworpen en, na goedkeuring, gebragt in de vereenigde vergadering der beide Afdeelingen, volgens art. 12 van het organiek Regle- ment te houden in de maand April.
§ 31.
Telken jare, in de eerste week der maand April, beraad- slaagt het Bestuur over de punten van beschrijving der ver- eenigde vergadering van de beide Afdeelingen, te houden in de maand April, en beoordeelt de voorstellen, welke daartoe van de Afdeeling zijn ingekomen.
§ 32.
Zoo het bijeenroepen eener buitengewone vereenigde ver- gadering noodig wordt geacht, bepaalt het Bestuur daartoe de punten van beschrijving.
Lvn
§ 33.
Zoo een lid der Akademie den aankoop van een of meer- dere boekwerken verlangt, zal hij daartoe het voorstel doen in de Afdeeling v^aartoe hij behoort. Zoo de Afdeeliug den aankoop wenschelijk acht, doet zij het voorstel daartoe aan het Bestuur, dat de uitvoerbaarheid van den aankoop, in verband met den staat der kas van de Akademie, beoordeelt, en daarop besluit.
VEREENIGDE VEEGADERING VAN DE BEIDE AEDEELINGEN DEE AKADEMIE.
§ 34.
De leden der Akademie worden ten minsten acht dagen te voren opgeroepen tot de vereenigde vergadering, volgens art. 12 van het organiek Reglement te houden in de maand April.
De beschrijvingsbrief wordt geteekend door den algemeenen Secretaris.
De onderwerpen ter behandeling, vastgesteld in de verga- dering van het Bestuur, worden in den beschrijvingsbrief vermeld.
Na de vereenigde zitting van April, wordt van de afwisse- ling van den voorrang kennis gegeven aan den Minister van Binnenlandsche Zaken.
§ 36.
In de vereenigde vergadering voornoemd, wordt het verslag van den staat en de werkzaamheden der Akademie voorge- dragen door den algemeenen Secretaris. Na goedkeuring door haar, wordt het den Koning aangeboden, en in afschrift aan den Minister van Binnenlandsche Zaken medegedeeld.
§ 37. De algemeene Secretaris zorgt, dat de Rekening en Verant-
Lvm
woording over het afgeloopen jaar gereed zij vóór den 15"^^° April. Elke Afdeeling beaoemt iu de buitengewone vergade- ringen der maand Maart twee leden, welke eene commissie tot onderzoek van de Rekening en Verantwoording uitmaken. De namen dier leden worden door de Secretarissen der Af- deeling aan den algemeenen Secretaris bekend gemaakt. De algemeene Secretaris zorgt dat, aan het oudste lid der com- missie uit de voorzittende Afdeeling, de Rekening en Ver- antwoording met hare Bescheiden en Memorie van Toelich- ting tijdig worden ter hand gesteld.
De commissie brengt haar verslag uit in de vereenigde vergadering der maand April. In geval van goedkeuring, wordt de Rekening en Verantwoording door den algemeenen Voorzitter geteekend en, in afschrift, medegedeeld aan den Minister van Binnenlandsche Zaken. Zij wordt opgenomen in het proces-verbaal der vereenigde vergadering.
ALGEMEENE SECRETARIS.
§ 38.
De algemeene Secretaris brengt de besluiten ten uitvoer der vereenigde vergadering van de Akademie en van haar Bestuur. Hij teekent de van haar uitgaande brieven en zorgt dat het proces-verbaal van haar, na goedkeuring door het Bestuur der Akademie, gedrukt aan hare leden en corres- pondenten, als ook aan de Hoofden der Departementen van algemeen Bestuur, verzonden worde.
§ 39.
De algemeene Secretaris is belast met de zorg voor de boekerij der Akademie. Hij doet de aankoopen, waartoe in de vergaderingen van het Bestuur besloten wordt, draagt zorg voor de completeering der in de boekerij voorhanden boek- werken, alsook voor het inbinden daarvan, voor zoo verre zulks gevorderd wordt. Hij zorgt voor de vervaardiging en het in druk uitgeven van eenen Catalogus der boekerij, laat
LIX
dezen behoorlijk bijschrijven, en geeft elke maand in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling, waarvan hij de Secretaris is, eene volledige lijst uit van de ten geschenke ontvangen en aangekochte boekwerken, met hunne inhouds- opgave. Hij stelt aan het Bestuur de maatregelen voor, ge- vorderd tot bewaring en uitbreiding der boekerij.
§ 40.
De leden der Akademie hebben het regt om boeken uit de boekerij der Akademie ten gebruike te ontvangen, onder voorwaarde dat daarvoor een behoorlijk bewijs van ontvangst worde verleend; dat geen boekwerk langer dan gedurende drie maanden buiten de boekerij blijve en, in geval van beschadiging, de aangebragte schade door den gebruiker vergoed worde.
Eenige kostbare plaatwerken in groot formaat, waarvan eene lijst, opgemaakt door den algemeenen Secretaris en goedgekeurd door het Bestuur, in de boekerij ter visie be- hoort te liggen, zullen alleen op magtiging van het Bestuur aan de leden ten gebruike worden gegeven.
De algemeene Secretaris is geinagtigd om, onder gelijke voor- waarde, boeken ten gebruike te geven aan personen, door geen titel aan de Akademie verbonden, mits dat hun bewijs van ontvangst ook door een lid der Akademie geteekend worde.
Van de ten gebruike gegeven boekwerken wordt een re- gister door den algemeenen Secretaris gehouden. De be- wijzen van ontvangst worden zorgvuldig door hem op het bureau der Akademie bewaard.
§ 41. In de vereenigde vergadering van de maand April brengt de algemeene Secretaris een verslag uit over den staat der boekerij, en doet hij de voorstellen, welke tot hare bewaring en uitbreiding aan het Bestuur geschikt zijn voorgekomen.
§ 42. De algemeene Secretaris zorgt dat er een inventaris zij
LX
der bezittingen van de Akaderaie, en bewaart deze op de "w^ze, welke aan het Bestuur doeltreffend voorkomt. Hij heeft het archief en het magazijn der Akademie ouder zijn beheer, en zorgt voor de verzending van de door de beide Afdeelingen der Akademie uitgegeven werken aan den Koning, de Prinsen van het Vorstelijk Huis, de Hoofden der Departementen van algemeen Bestuur, de Leden en Correspondenten der Aka- demie en de Binnen- en Buitenlandsche Genootschappen, waarmede de Akademie in verbinding is.
Hiervan wordt eene lijst van expeditie door hem bewaard.
Hij zorgt dat de exemplaren, waarover de Akademie de beschikking heeft, behoorlijk bewaard en in een magazijn- boek verantwoord worden.
§ 43.
De algemeene Secretaris ontvangt de toelage, welke van 's Rijkswege aan de Akademie wordt verstrekt, alsook de overige baten der Akademie. Hi] beheert deze gelden, doet daaruit de noodige betalingen, en verantwoordt ze op de wijze in § 30 en 37 omschreven.
BERIGT OMTRENT WIJZIGINGEN IN DE ALGEMEENE BE- PALINGEN VAN DE REGLEMENTEN VAN ORDE.
Door het Bestuur der Akademie zijn veranderingen ge- maakt in § 30 en 37 der Algemeene Bepalingen, met wier strekking zich 'sLands Regering heeft vereenigd. Deze strek- king nu is: dat, naar aanleiding ook van den wensch, uit- gedrukt in de vereenigde zitting van 24 April 1858, betere regelmaat worde gebragt in het vaststellen der begrooting. Ten einde daartoe te geraken, heeft het Bestuur der Aka- demie aan den Minister van Binnenlandsche Zaken vergun- ning gevraagd en van zijne Excell. verkregen, om alinea h en c van Art. 12 Org. Regl. aldus te lezen, dat onder
LXI
afgeloopen en volgend jaar het Akademie- en niet het bur- gerlijk jaar worde verstaan. Hieruit zyn de volgende bepa- lingen voortgevloeid:
1^. Sluiting der rekening van de Akademie telken jare vóór ultimo Maart ;
20. Sluiting der afrekening voor de vergoeding van reis- en verblijfkosten telken jare op den laatsten Saturdag der maand December en uitbetaling daarvan vóór of op den laatsten Saturdag der volgende maand February.
Om zulks mogelijk te maken, is het noodig dat in de al- gemeene bepalingen § 30 en § 37 worden gelezen, gelijk zij nu in dit Jaarboek op blz. LVI en LVII gesteld zijn.
Lxm
VRIJDOM VAN BRIEFPORT.
Ten opzichte van het genot van v?^iJdom van brie f port , is het noodzakelijk, H.H. Leden der Akademie op de volgende bepalingen der Posttvet te ivijzen:
§ 49. {al. 2). De brieven en verdere stukken, voor tvelke vrijstelling is toegestaan, kunnen^ naar verkiezing der afzenders^ hetzij onder gesloten omslagen of onder kruisband icoy^den verzonden.
Voor de verzending van kaarten, teekeningen en der- gelijke, is het bezigen van borden, kokers en rollen toe- gelaten.
§ 51. {al. 1). De portvrije brieven moeten door de afzenders op> het adres ivorden gewaarmerkt met hunne eigenhandige naamteekening, onder vermelding der ambts- betrekking, ivaarin aanspraak op vrijstelling icordt ge- maakt.
{al 3). De waarmerking van brieven, afkomstig van collegiën of commissiën, geschiedt door den voorzitter, of wel door den secretaris of griffier.
LXIV
PROGRAMMA certaminis poeïici ab academia eegia
ÜISCIPLINAEUM NEERLANDICA EX LEGATO HOEUFFTIANO INDICTI IN ANNUM MDCCCLXXX,
De carminibus superiori anno luissis in conventu Ordinis litterarii a. d. VIII ld. Martias habito sic pronuntiatum est: Carnien Artes christianae ah interitu vindicatae, quum le- gibus certaminis non pareret, sepositum est.
Poemata, quae inscribuntur, Mons Regalis et rara adia- centia, In Mediolani peste exiviia Diri Caroli Borromei ca- ritas, Loca Sacra, Ficedulae, In rejjali puella Margarita Beatrice Eleonora, Jilia wiperialis principis Frederici Wil- helmi, Unio Itala-Germanica signijicatur, longumque carmen de Pio IX Bont. Max. cuni adiecto breviore Leone XIII ad Supremum pontijivatum evecto, variis de causis in sententia iudicum allatis non tantum supra mediocritatem excellere exis- tiniata sunt ut insigni laude digna viderentur. Neque elegia ad Alexandrum principem Arausiacum, quae sermone puro et numeroso illa vincit, bis virtutibus compensat, quae in ea desiderantur.
Illis praestare visa sunt carmiua Ad Eugeniani Augustam in funere filii Aloijsii Eugenii Napoleonis Consolatio ei Lacus Alhanus. Utriusque poeta argumentum, quod sibi elegit, ita tractavit ut cum mentione honorifica editionem carminis sui sumptu legati Hoeufftiani obtinere possit.
Omne vero punctum tulit misceudo utile dulci, qui satiram fecit in mulieres emancipatas, eamque instruxit sententia Ovidii: Fugere pudor verumque Jidesqiie. Ei igitur praemium aureum decretum est. Aperta scidula eo lemmate inscripta prodiit nomen Petri Esseiva Friburgensis Helvetii.
LXV
Consolationis ad Eugeuiaiu Augustaiu auctorem se professus est Franciscus Pavesi Mediolanensis.
Qui Laciim Albanum cecinit, nondiim scidulae aperiendae verdam dedit.
Novum certameu liis legibus indicitur, ut carmina ei desti- nata, ueque ex alia lingua translata neque ante edita nee L versibus minora nitide et ignota iudicibus manu scripta sumptibus poetarum ante Kalendas lauuarias anni proximi mittantur loanni C. G. Boot, Ordini litterario Academiae ab actis, munita sententia, quae et ipsa inscribenda est scidulae obsignatae, quae nomen et patriam poetae continebit.
Paaeraium victoris erit numus aureus CC florenorum. Car- meu ]3raemio ornatum typis describetur eique addentur alia, quae illo honore digna iudicabuntur poetis non invitis.
In conventu legitimo Ordinis mense Martio exitus certa- minis promulgabitur, scidulaeque non probatis carminibus additae comburentur.
C. G. OPZOOMEPt, Amstelodami Idib. April. Ordinis Praeses.
MDCCCLXXX.
Jaarboek 1880. E
PROCES-VERBAAL
Vereenigie YerpfleriM 4er Mt kïMiim
KONINKLIJKE AKADEfflE VAN WETENSCHAPPEN.
E*
INLEIDING.
Tot de Vereenigde Vergaderins; van de beide Afdeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, gevestigd te Amsterdam, waren de Leden met den volgeuden brief op- geroepen :
Amsterdam, den 17<ï'^n April 1880.
Ik heb de eer U te noodigen op Satiirdag den 24*ten April e. k. des morgens te Elf uren en Dei'tig minuten, tot eene Vereenigde Vergadering van de heide Afdeelingen der Ko- ninkUjke Akcidemie van Wetenschappen, voorgeschreven bij Art. 12 van het Organiek Reglement.
C. A. J. A. OUDEMANS,
Algemeene Secretaris.
ONDERWERPEN VAN BEHANDELING.
1'^. Ontwerp-Verslag van den staat en de werkzaamheden der Academie in het afgeloopen Academiejaar.
2*^. Rekening en Verantwoording van den Algenieenen Secretaris over het jaar 1870 — 1880, en Rapport van de Heeren van der Waals, Engelmann, Six en Francken, door de twee Afdeelingen der Academie in Commissie benoemd tot het nazien daarvan,
LXX
3^. Raming der Ontvangsten en Uitgaven over 1880 — 1881.
40. Verslag en voorstellen van de Hooger-Onderwijs-Com- missie.
5*^. Verslag van de Charter-Commissie.
6^. Verslag aangaande de Boekerij en het Munt- en Pen- ningkabinet.
7^. Ontwerp van een schrijven der Academie aan Z. E. den Minister van Binnenlandsche Zaken, naar aanlei- ding van een bij het Bestuur ingekomen brief van den Hoogleeraar Buus Ballot, waarin de zedelijke steun der Academie bij 's Lands Regeering wordt ingeroepen, opdat deze gelden beschikbaar stelle ter deelneming van Nederland aan het internationale plan om een jaar lang synchronische waarnemingen van meteorolo- gische en magnetische verschijnselen te doen in de uoorder-poolstreken.
8^. Verwisseling van den voorrang der Afdeelingen.
PKOCES-VERBAAL
VereeniEie YerpieriDE Ier k\t kïMnm
KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WETENSCHAPPEN,
GEHOUDEN DEN 24sten aPEIL 1880, DES MOUGENS TE HALF TWAALF UREN.
Algemeene Voorzitter . . f. c. donders. Algemeene Secretaris . . c. a. j. a. oudemans.
Tegenwoordig de Heeren: gunning, kuenen, franchimont,
LAND, DE JONG, MICHAËLIS, NABER, RAUWENH0FF, KERN, OPZOO- MER, VON BAUMHAUER, RIJKE, VAN HASSELT, LEEMANS, VAN DEN BERG, HOEKSTRA BZ., DE HOOP SCHEFFER, ENGELMANN, BEETS, H. DE VRIES, J. A. C. OUDEMANS, BRILL, BOOT, CAMPBELL, W. C. MEES, VAN DER WAALS, PLACE, BUYS BALLOT, STAMKART, BAEHR, BIERENS DE HAAN, DIBBITS eil STOKVIS.
Lxxn
De Voorzitter opent de Yergadering.
I.
De Algemeeue Secretaris leest daarop het door hem ontworpen Yerslag voor van den staat en de werkzaam- heden der Academie, aldus luidende: —
SIRE!
De KoninMijke Akademie van Wetenschappen acht het een voorrecht, uwe Majesteit opnieuw het Verslag harer Werkzaamheden over den verstreken tijdkriug te mogen aan- bieden, omdat zij hoopt daardoor het bewijs te leveren, dat die instelling blijft voldoen aan de verwachting, welke men zich daarvan bi] hare stichting had voorgesteld.
De Akademie werd gedurende haar vacantietijd in 1879 door uwer Majesteits Regeering geraadpleegd over het aan- brengen van bliksemafleiders op het magazijn aan de Geer en op de verschillende constructie-werkplaatsen, stapelmaga- z^nen enz. te Delft, en zulks naar aanleiding van een ver- schil in meening tusschen den eerstaanwezenden Ingenieur te 's Gravenhage, die een vrij groot getal bliksemafleiders noodig rekende om die gebouwen tegen brandgevaar te beschermen, en het gemeentebestuur van Delft, 'twelk, bijgestaan door den gemeente-architect aldaar, van oordeel was, dat men met een veel geringer aantal dier werktuigen volstaan kon. De Heeren Rijke, Bosscha en van der Waals, die in de Sep- tember-vergadering der Akademie — de eerste na het reces — in Commissie waren gesteld om de Natuurkundige AfdeeUng in deze te dienen van voorlichting en raad, brachten, na een plaatselijk onderzoek, in de November-vergadering verslag uit van hunne bevindingen, waarvan de slotsom was, dat het brengen van één bliksemafleider aan het torentje op het gebouw aan de Geer; een tweeden op de portierswoning
Lxxin
bij de patronenfabriek eu de ijzergieterij, eu een derden op de patronenfabriek zelve, al was wat gedaan behoorde te worden om het inslaan van den bliksem in de, nader in de missive des Ministers van Oorlog omschreven, gebouwen te voorkomen. De Afdeeling vereenigde zich met dit advies en had de eer, den zooeven genoemden Minister hiervan kennis te geven en tevens het rapport harer Commissie in afschrift aan te bieden. Men vindt dit rapport in de Verslagen en Mededeelingen der Afdeeling Natuurkunde, 2e Reeks, XV^ Deel, p. 33—37.
Door Z.E. den Minister van Waterstaat, Handel en Nijver- heid werd de Commissie voor standaardmeter en kilogram, bij missive van 31 Juli 1879, uitgenoodigd om een onder- zoek in te stellen naar de juistheid van den meetklok, die aan de gemeentelijke gasfabriek te Utrecht dienst zou doen bij den ijk der gasmeters. Daar den Secretaris der Afdeeling Natuurkunde uit het schrijven des Ministers het verlangen gebleken was, dat het onderzoek ten spoedigste mocht plaats hebben, achtte hij het raadzaam Z.E. op de bijzondere om- standigheden te wijzen, waardoor aan dien wensch op het oogenblik onmogelijk kon worden voldaan; wat ten gevolge had dat de taak, tot welker volvoering de Commissie voor standaardmeter en kilogram, onder gewone omstandigheden, zich gaarne, evenals vroeger, beschikbaar had gesteld, thans door den Minister werd opgedragen aan de Commissie tot onderzoek van weegwerktuigen te Delft, werkzaam ouder het voorzitterschap van den hoogleeraar Bosscha. Den Secretaris der Afdeeling werd van dit besluit, bij een schrijven van 9 October 1879, kennis gegeven.
De Afdeeling Natuurkunde der Akademie werd, op eene des betreffende uitnoodiging, door haar Bestuur vertegenwoor- digd bij de plechtige herdenking van den sterfdag van Jo- HANNES SwAMMERDAM, deu 1 7tleu Februari 1680 te Amster- dam overleden.
De maandelijksche vergaderingen der Akademie werden zeer trouw bezocht.
LXXIV
Uit liet vak der Wiskunde werden twee bijdragen gele- verd: ééue van den Heer vak den Berg: » Ontwikkeling van eenige algebraïsche en van daarmede gelijkvormige goniome- trisclie identiteiten" (Versl. en Meded. 2« Reeks, XIV^ Deel, p. 340 — ^359), en eene andere van den Heer Baehe, De laatste betrof eenige algemeene formulen, waarvan die, me- degedeeld op de vergadering van Februari 1879, en tot uit- drukking strekkend van een merkwaardig goniometriscli ver- band tussehen 3 willekeurige hoeken, een bijzonder geval was (Proces-Verb. van 31 Mei 1879).
Op het gebied der Mechanica bewoog zich de Heer Grin- wis, toen hij sprak »Over de dubbellading eener centrobari- sche massaverdeeling." Was het behandelde geval: de ver- deeling over een boloppervlak, onvoldoende om de beteekenis eener dubbellading in het algemeen te verklaren, toch kwam daarbij het eigenaardige der equivalente enkele nullading reeds eenigermate aan het licht. Het werd gevonden in de zeer bijzondere (schijnbaar hoogst eenvoudige) verdeeling der positieve en negatieve massa over de beide bolvormige seg- menten, en niet minder in het zonderling verdwijnen dier nullading, wanneer het massapunt tot het middelpunt des bols naderde. De Heer Grinwis stelde zich voor, dit on- derzoek verder voort te zetten.
De SterreJcunde vond haren woordvoerder in den Heer van DE Sande Bakhuijzen, die het akademisch proefschrift van den Heer E. F. van de Sande Bakhuijzen: » Bepaling van de helling der ecliptica, uit waarnemingen, verricht aan de Sterrewacht te Leiden," bij de vergadering inleidde, en een beknopt overzicht van de daarin neergelegde uitkomsten ten beste gaf.
Ter bepaling van de helling der Ecliptica werd gebruik gemaakt van de declinatie-waarnemingen van de zon, gedu- rende de jaren 1864 — 1876, ten getale van 852, door ver- schillende waarnemers met den meridiaancirkel van de Ster- rewacht te Leiden verricht, nadat zij, door eene gedeeltelijke bewerking van de declinatiebepalingen der Leidsche funda-
LXXV
mentaalsterren, van fouten gezuiverd waren. De fouten, aan de straalbreking toe te sclirijven, werden volgens de theorie van Gyldkn tot een minimum teruggebracht.
De overeenstemming der waarden, uit twee stelsels van zonswaarnemingen vóór en na 1870 verkregen, was bevredi- gend, en deed in elk geval in nauwkeurigheid niet onder voor soortgelijke, aan andere sterrewachten verkregen. (Proces- Verbaal van 25 October 1879).
Over de Natuurhmdige Aardrijkskunde vallen drie mede- deelingeu te vermelden: ééne van den Heer P. Harting, eene andere van den Heer vax de Sande Bakhüyzen en eene derde van den Heer Bierens de Haan. De eerste sprak » Over temperatuurbepalingen in een put van 369 meters diep te Utrecht" en beschreef daarbij den toestel, waarmede de waarnemingen, met behulp der Heeren Dr. F. W. C. Krecke en J. RoBBEEs verricht waren. Wij vermelden er van, dat die toestel de gelegenheid aanbood steeds te gelijker tijd drie verschillende thermometers, nl. een volgens Dunkeb, gewijzigden geothermometer, een gewichts- en een CASsELLA-thermometer naar beneden te laten, en dat er eene inrichting aan ver- bonden was, waardoor eene kolom water in den boorput kon worden afgesloten, in dier voege, dat de invloed van het warmere beneden- en het koudere bovenwater in den omtrek van den thermometrischen toestel zoo veel mogelijk voorkomen werd. De proeven konden slechts zes dagen laag (van 21 — 26 April 1879) voortgezet en de temperaturen daarom slechts voor enkele punten worden bepaald. Men koos daartoe de diepten van 65, 165, 265 en 365 meter, terwijl de toestel 2^/2 en 21 uren in de diepte gelaten werd. Behalve een viertal bepalingen op geringere diepten (van 25, 35, 45, 55 meter), werden niet meer dan twee seriën waarnemingen in den zooeven aangeduiden geest verricht, en leidden de proef- nemers daaruit de gevolgtrekking af, dat over eene diepte van 365 meter in den bodem van Utrecht, geene voortgaande vermindering der rede van de warmte-toeneming, zooals door DuNKEE, in het 1270 meter diepe boorgat te Sperenberg,
LXXVI
merkbaar was, maar dat integendeel op eene plaatselijke vertraging weder eene versnelling volgde, wanneer de grootere diepte bereikt was. De reden dezer afwijking werd door den Heer Harting gezocbt in de nabijheid der Noordzee, en de mogelijkheid dat het koudere zeewater invloed op de tempe- ratuur der bovenste bodemlagen had uitgeoefend (Versl. en Meded. 2e Reeks, XIV^ Deel, p. 394—409).
De Heer van de Sande Bakhtjijzen vestigde de aandacht op » kleine bewegingen, welke de Heer Stieltjes in den nacht van 19 op 20 November 1879, te half drie, bij het niveau van den meridiaancirkel aan de Leidsche Sterrewacht had waargenomen." Zij deden terstond denken aan eene aardbeving, die wellicht op grooten afstand, en, in verband met de verplaatsing der luchtbel van het oosten naar het westen, ten oosten van Leiden moest hebben plaats gehad. Uit later ingewonnen berichten bleek dan ook werkelijk, dat in denzelfden nacht der waarneming eene hevige aardbeving Teweswar en omstreken geteisterd had. Uit verdere bere- keningen vloeide voort, dat de aardstoot, waarvan men de uitwerking te Leiden had waargenomen, 1 uur 40 minuten vroeger te Teweswar moest hebben plaats gehad. (Proces- Verb. van Dec. 1879).
De Heer Bierexs de Haan sprak over de uitvinding der lijnen van gelijk niveau, toe te schrijven aan de Nederland- sche ingenieurs Cruqüius (1729) en Bolstra (1740). De eerste gebruikte die methode reeds bij de teekening van het bed der Merwede, toen hij met de professoren 's Gravesande en WiTTiCHius gecommitteerd werd om de rivier te onder- zoeken. (Proces- Verb. van Maart 1880).
Uit het vak der Waterbouwkunde valt te vermelden eene bydrage van den Heer van Diesen : » Over de zijdelingsche afleiding van water uit eene rivier over een der dijken." Er werd in betoogd, dat zijdelingsche afleiding over zooge- naamde overlaten nadeelen oplevert en geenszins zekerheid geeft, dat het gevaar wordt verwijderd van de streek, die men er door wil ontzetten, en dat ditzelfde geldt van het
Lxxvn
onlangs opnieuw voorgestelde houden of brengen der znider Rijn- en Lekdijken op eene hoogte, lager dan die der noor- delijke, met het doel, de landstreek, door laatstgenoemde dij- ken beschermd, voor overstrooming te vrijwaren ; dat derhalve noode het een noch het andere mag worden aanbevolen, maar dat het verbeteren van het zomer-, en vooral van het win- terbed der rivier en het verzwaren der dijken de middelen zijn, waarmede men behoort voort te gaan, omdat men daar- van de laatste 25 jaar, waarin zij worden toegepast, goede gevolgen heeft gezien. (Versl. en Meded. 2^ Reeks, XV<^ Deel, p. 24—32).
Tot de woordvoerders op het gebied der Physica behoor- den de Heeren Rijke, Bosscha, van der Waals en Mees.
De Heer Rijke sprak de 1^ maal »Over verschillen in temperatuur, die men, bij electrolyse van zouten, aan de electroden heeft waargenomen, en gaf daarvan eene verkla- ring in dien zin, dat, 'als de electroden van hetzelfde metaal zijn als de basis van het zout, aan de anode eene hoogere of lagere temperatuur dan aan de kathode zal worden waar- genomen, al naar mate, bij diffusie van eene meer gecon- centreerde oplossing van het zout in eene min geconcen- treerde, rijzing dan wel dahng van temperatuur plaats heeft (Proces- Verb. van October 1879).
Eene tweede maal handelde de Heer Rijke over den toestand, waarin het dielectricum na de ontlading van een condensator verkeert. Na eenige inleidende opmerkingen stond spreker meer bepaald stil bij proeven van Hopkiisson, beschreven in de Phil. Trans, van 1876, waaruit die geleerde meende te mogen afleiden, dat men, door het kloppen op eene Leidsche flesch, het te voorschijn komen van het zoogenoemd »residuum" kon bespoedigen. Zijne eigene proeven wezen hem echter op eene geheel andere verklaring voor de waargenomen ver- schijnselen, en wel: dat deze uitsluitend moesten worden toegeschreven aan de electriciteit, die door de wrijving, welke het kloppen altijd vergezelt, wordt opgewekt. Ten slotte deelde de Heer Rijke nog mede, dat hij bij Leidsche fles-
Lxxvm
sclien, waarbij zwavelzuur zoowel voor binnen- als buiten- bekleedsel diende, het residuum nog voor den dag had zieu komen, zelfs nadat die bekleedselen langer dan tien etmalen in metallische gemeenschap waren geweest.
De Heer Bosscha, die eenige jaren geleden eene korte mede- deeling had gedaan »Over de algemeene eigenschappen van gecentreerde optische stelsels", waarin werd aangetoond dat zij op hoogst eenvoudige wijze uit de wetten van breking- van bolvormige vlakken konden worden afgeleid, kwam op dit onderwerp terug om er de historische bijzonderheid aan toe te voegen en door bewijzen te staven, dat niet Gauss, maar Laguange het eerst de regels had aangegeven, noodig om in elk samenstel van lenzen den loop der lichtstralen te vinden, en dat, na dezen, ook aan Möbius een deel der ontdekking moest worden toegeschreven, gewoonlijk op reke- ning van Gaüss gesteld. Verder deed hij door een paar voorbeelden zien, hoe men van de analytische uitdrukking der bedoelde eigenschappen gebruik kon maken in sommige vraagstukken van optica, zooals het meten van kleine groot- heden met behulp van mikroskopen, voorzien van oculairmi- crometers. (Proces-verbaal van December 1879).
De Heer van der Waals handelde » Over eene meetkundige voorstelling voor de voortplanting van het geluid in de lucht, ook als men de onderstelling van oneindig kleine bewegingen laat varen", en lichtte door berekening toe, dat het geluids- oppervlak gevonden kan worden als men door de golf, op het tijdstip i = o, rechte lijnen trekt, waarvan de constructie door een paar vergelijkingen, in het opstel aangeduid met de nummers 3 en 4, bepaald wordt. (Proces-verbaal vau December 1879).
Later sprak dezelfde »Over de betrekking tusschen span- ning, volumen en temperatuur, bij dissociatie", en deed hij opmerken, dat de uitkomsten, waartoe Gibbs omtrent die betrekking gekomen was, en die verkregen werd door gebruik te maken van eene stelling, welker juistheid misschien be- twijfeld konde worden, ook te verkrijgen was door de toe-
LXXIX
passing van de eenvoudigste wetten der mecliauisclie warmte- theorie. Bij de bespreking van de wijze, waarop de schei- kundigen gewoonlijk tot de verhouding tusschen de bestand- deelen van het gedissocieerde mengsel geraken, doordien zij het begrij) van » actieve massa" invoeren, toonde hij verder aan, dat dit begrip, in het licht der kinetische gastheorie beschouwd, op de a priori waarschijnlijke hypothese berust, dat alleen bij de botsing der bestanddeelen van het gedisso- cieerde molekuul, kans van herstel voor zulk een molekuul aan- wezig is. (Versl. en Meded. 2e Reeks, We Deel, p. 199 — 217).
De Heer Mees leverde een opstel: »Over de methode van Jamin ter bepaling van de sameudrukbaarheid der vloei- stoffen", waarin werd aangetoond dat zij, hoe groote waarde haar ontwerper daaraan mocht hebben toegekend, als zijnde onafhankelijk van eenige hypothese, en dus wel in staat om aan de bezwaren van aile vroegere methoden, en meer bepaald aan die van Regnault, te gemoet te komen, op hare beurt voor verbetering vatbaar was. Uit redeneeringen, door be- rekeningen gestaafd, kwam de schrijver tot het besluit, dat Jamin 's methode eigenlijk slechts eene wijziging is van die van Regnault; dat beiden hare voor- en nadeelen hebben, en dat, daar beiden in de nauwkeurigheid der uitkomsten" elkander weinig ontloopen, van die van Jamin alleen gezegd kan worden dat zij, door hare grooteie eenvoudigheid, een weinig voor heeft boven die van Regnault. (Versl. en Meded. 2e Reeks, XVe Deel, p. 218—230).
Een tweede opstel van denzelfden handelde »Over de voortplanting .van vlakke geluidgolven in gassen, volgens de kinetische gastheorie." In het eerste gedeelte daarvan werd in de eerste plaats nagegaan, hoe men zich, volgens den schrijver, den bewegingstoestand in geluidsgolven, volgens de kinetische gastheorie, te denken heeft. Vervolgens werden betrekkingen afgeleid tusschen de trillingssnelheid eeuerzijds en de veranderingen in dichtheid en daarmede gepaard gaande veranderingen in temperatuur anderzijds, die zoowel met de daaromtrent heerschende denkbeelden als met de beginselen
LXXX
der mechanische warmtetheorie in overeenstemming bleken te zijn, O. a. kwam de schrijver tot eene formule voor de voortplantiugssnelheid van het geluid, die identisch is met de bekende formule van Laplace.
In het tweede gedeelte ging de S. na, of de door hem gevonden bewegingstoestand met de beginselen der kineti- sche gastheorie in overeenstemming kon geacht worden: of het nl. een toestand was, die zich zelven onderhoudt. Daar- toe werd onderzocht, of de toestand, zooals die op een ge- geven oogenblik, op eene bepaalde plaats, in het gas bestaat, het noodzakelijk gevolg is van de toestanden, die op vroe- gere tijdstippen op de verschillende plaatsen in het gas be- stonden. Dit onderzoek leidde tot formules, die volkomen bevredigend zijn wat betreft de daarin voorkomende termen, welke betrekking hebben op de veranderlijkheid van den toe- stand met de plaats, niet echter wat de termen betreft, die betrekking hebben op de veranderlijkheid van den toestand met den tijd. Dit laatste meende de schrijver dat waar- schijnlijk moest worden toegeschreven aan de hem gebleken onmogelijkheid om, wegens de mathematische moeilijkheden, eene volkomen strenge en nauwkeurige oplossing van het vraagstuk te geven.
Van meteorologisclien aard was de mededeeling van den Heer Buys Ballot, die der Afdeeling verslag gaf van het verhandelde op de internationale meteorologische conferentie, van 1 — 6 October 1879 te Hamburg gehouden. Daaruit bleek, dat het vaste voornemen bestond, in de Noordpool- streken, op ten minste 8 verschillende plaatsen, observatoriën op te richten, aan welker bemanning de taak zou worden opgedragen, gedurende een geheel jaar, en wel van 1 Sep- tember 1881 tot 1 Augustus 1882, volgens een uitgewerkt plan, synchronische waarnemingen, zoowel over meteorolo- gische als magnetische verschijnselen in het werk te stellen. De vertegenwoordigers uit de meest verschillende landen hadden zich bereid verklaard, ter verwezenlijking van het voornemen hunne beste krachten in te spannen, en de Heer
LXXXI
BuYS Ballot meende vau zijn kant het vooniitziclit te kun- nen geven, dat Nederland met de bezetting van een der pos- ten, b. V. Spitsbergen en Nova Zembla, zich zou willen be- lasten. De zedelijke steun der Akademie werd hem toege- zegd om zijne pogingen bij de Nederlandsche regeering ingang te doen vinden (Proces- Verb. van November 1879).
Op het gebied der Scheikunde werden voordrachten gehou- den door de Heeren van Bemmelen, Franchimont en En. Mulder.
De Heer van Bemmelen deelde de uitkomsten mede van onderzoekingen aangaande het absorbtievermogen van kiezel- zuur en van hydraten van tindioxyd en van mangaandioxyd, in waterige oplossingen van zuren, van zouten en van alka- liën, en betoogde, hoe de door hem waargenomen verschijn- selen van meer of minder labiele verbindingen tusschen anhy- drieden en water, zuren, zouten en alkaliën, den overgang vormden tusschen de verschijnselen van oplossing, molecu- laire aankleving, aanhanging, enz., en meer stabiele chemische verbindingen, zoodat de grens waar de chemische verbinding aanvangt, niet te vinden was (Proces- Verb. van Juni 1879).
Uit naam van den Heer Hensgen, werd door denzelfden gewezen op het feit, dat door de werking van zoutzuur op den neerslag, dien ferrichloruur in kaliumchromaat-oplossing te weeg brengt, een kristallijn zout van eene bepaalde, nader aangegeven, samenstelling verkregen kan worden (ibidem).
De Heer Franchimont onderhield de Afdeeling over proe- ven, verricht op lichamen uit de reeks der koolhydraten, en toonde allereerst aan, dat er tusschen plantaardige en dier- lijke cellulose of tunicine eene zoo groote overeenkomst in eigenschappen bestaat, dat de identiteit van beiden hoogst waarschijnlijk is, en dat eenig verschil, 't welk tusschen die stoffen nog te vinden mocht wezen, uit polymerie of isomerie verklaard zoude moeten worden. — Verder wees hij op eene uit glucose bereide acetylverbinding : de octacetyldiglucose, uit eene oplossing in aether in kristallijnen toestand verkre- gen en waarschijnlijk hetzelfde lichaam, dat Schützenberger
J.\AKBOKK 1880. P
LXXXII
vroeger, hoewel slechts in amorphen toestand, had weten af te zonderen. Behalve op andere koolhydraten, werd de acety- leeringsmethode ook op de cellulose door den spreker toege- past, aanvankelijk zonder, doch later, na wijziging der methode van werken, met de beste gevolgen, in dien zin, dat de ver- wachte kristallen ten slotte toch ook uit kokenden alcohol werden verkregen (Proces-Verb. van September 1879).
Dezelfde spreker vestigde de aandacht der Afdeeling later nog op eene nieuwe wijze van bereiding van azijnzure aethers der meerwaardige alcoholen (manniet, glucose, cellulose, gly- cerine, enz.) en wel door deze met hun viervoudig gewicht aan azijnzuur-anhydride en een klein stukje gesmolten chloor- zink zacht te verwarmen. De voordeelen dezer wijze van werken zijn : dat zij in eenige weinige minuten tot eene uitkomst leidt; dat geen hooge warmtegraad behoeft te wor- den aangewend; dat zij zuivere producten levert, en, naar het schijnt, de hoogst geacetyleerde (Proces-Verb. van Oct. 1879).
De Heer Ei:). Muldeu leverde eene bijdrage tot de keu nis der ureïden (Proces-Verb. van November 1879) en vestigde bij eene latere gelegenheid de aandacht op het eerste ge- deelte van een arbeid des Heeren H. G. L. van der Meulen : »ter synthese van den vierwaardigen alcohol erythriet" (Proces-Verb. van December 1879), waarbij hij aanleiding vond, de bereidingswijze en de samenstelling eener tot hiertoe onbekende, uit wijnsteenzuur afgeleide, verbinding: het zink- wijnsteenzuur-aethyl, toe te lichten.
Van toxicologische^ aard waren twee bijdragen van den Heer van Hasselt, waarin »ouze tegenwoordige kennis van de afkomst van het Curare" besproken en toegelicht werd. Eenige voorwerpen, door den Franschen Officier van Gezond- heid J. CeÉveaux op zijne reizen verzameld en aan den Heer Jhr. van Sypestein, gouverneur der kolonie Suriname, ten geschenke gegeven, die ze weder toezond aan den Heer VAN Hasselt, hadden tot die mededeelingen aanleiding gege- ven. Zij bestonden uit eene photographie, die, aanvankelijk
liXXXTII
voor Sfrychnos Guyanensis VON Mart. gehouden, later bleek tot Strychnos Castelnaeana Wedd. te behooren, en een paar bloemlooze bebladerde takjes, wier afkomst, door hunne on- volledigheid, niet te bepalen was. Baillon, in wiens handen eene volledige verzameling voorwerpen gesteld werd, herkende daarin later eene nieuwe soort, naar den ontdekker Strychnos Créveauxiana geheeten. Eerstgenoemde plant, de vergiftigste, groeit aan de Amazone, tusschen Tefife en Calderon, laatst- genoemde, de minst vergiftige, in zuidelijk Fransch-Guyana (Versl. en Meded. 2^ Reeks, XV, p. 1 — 11 en Proces-Verb. van Maart 1880).
Tot het gebied der Physiologie behoorde de voordracht van den Heer Place: » Uitkomsten van een aantal bepalingen van de hoeveelheid koolzuur, die uit verseh spierweefsel, onder verschillende omstandigheden, kan worden verkregen". De proeven werden genomen ter oplossing van de vraag: of de vorming van koolzuur in het spierweefsel op fermentatie of dissociatie berust, en tot dat einde zoowel de werking van enkel kokend als die van lauw en daarna van kokend water, op kikvorsch-spieren onderzocht. Ofschoon niet ontkend konde worden, dat de hoeveelheid koolzuur, bij de laatste wijze van werken verkregen, altijd iets grooter was dan bij de eerste, was toch het besluit geen ander, dan dat de digestieproeven evenmin het bewijs voor de afhankelijkheid der koolzuur- vorming van fermentatieprocessen kunnen leveren, als de proeven met enkel kokend water dat kunnen ten opzichte van de afhankelijkheid dier vorming van dissociatie. De scheikundige samenstelling van het spierweefsel is te inge- wikkeld om de verandering, die daarbij door het koken tot stand komt, met juistheid te kunnen aangeven. Op andere gronden blijft het evenwel zeer waarschijnlijk, dat, gedurende het leven, de uitscheiding van het koolzuur voornamelijk op dissociatie berust (Proces- Verbaal van October 1879).
De Heer Koster gaf eene anatomische bydrage ten beste, getiteld : » Over de spieren der vingers bij den mensch en de apen". In aansluiting aan zijne vroegere mededeelingen over
F*
LXXXTV
de strekspieren der vingers en een door hem ontdekten auo- malen samenhang tusschen de pezen van duim en wijsvinger, stond hy thans meer uitvoerig stil bij de vingerspieren van den mensch en de apen in het algemeen en bi] den langen duimbuiger in 't bijzonder. Onder betuiging dat de sedert z^ne vroegere mededeeling in het licht verschenen onderzoe- kingen van Langer en von Bischoff voor de punten, welke hij onderzocht wenschte, niets nieuws hadden opgeleverd, stelde hij, als uitkomst van zijn eigen onderzoek der diepe vingerbuigers bij den mensch in het licht, dat er tusschen duimbuiger en algemeenen diepen vingerbuiger meer samen- hang bestaat dan men gewoonlijk opgeeft, en dat ook de oppervlakkige en diepe vingerbuigspier bij haren oorsprong dikwijls met elkander in verband staan. Tegenover von Bi- SCHOFF bleef spreker volhouden, dat de radiale oorsprong van den algemeenen diepen vingerbuiger bij de hoogere apen, iets meer zelfstandig geworden, niets anders is als de lange bijzondere duimbuiger van den mensch (Versl. en Meded. 2e Reeks, XV, p. 179—185).
De Heer Mac Gillavry behandelde een onderwerp uit het gebied der Pathologische Anatomie, en wel het ontstaan van gezwellen, in verband met de theorie der embryonaire kiemen. Het kwam hem voor, dat deze in sommige gevallen de eenige is, die met de feiten overeenstemt. Nader toegelicht werd dit denkbeeld door de mededeeling van een geval, waarbij het hem gebleken was, dat een kaakgezwel (epulis), hem na de operatie ter onderzoeking toevertrouwd, voor het grootst gedeelte uit een prolifereerend glazu urorgaan bestond, dat, met duidelijk cilinder-epithelium bekleed, tallooze kleinere en vele grootere kystevormige holten gevormd had. Wat niet tot het glazuurorgaan behoorde, was bindweefsel, welks fijnere bouw aan een der meest gewone vormen van sarcoma deed denken (Proces- Verbaal van November 1879).
Tot de mededeelingen op Jdstiologisch gebied behoorden die van den Heer ENGEiiMANN. De eerste betrof den samen- hang tusschen spier en zenuw, en stelde de door den Heer
LXXXV
A. FoETTiNGER iii liet physiologiscli laboratorium te Utrecht gemaakte ontdekking in het licht, dat rechtstreeksche voort- zettingen der motorische zenuwvezels, in vorm en overige ^genschappen met dunne ascilinders overeenkomend, zich met de isotrope spierschijven, en wel bepaaldelijk met de tusschen- schijven verbinden, terwijl, omgekeerd, zulk een verband tus- schen die voortzetting en de anisotrope lagen nooit wordt opgemerkt. Door de medegedeelde uitkomsten was besHst, dat de outladiugshypothese en die eener indirecte werking der zenuw op de spier, door tusschenkomst van de zooge- noemde protoplasmazool, geen recht van bestaan meer hadden; omgekeerd, werd men daardoor genoopt om aan te nemen, dat het moleculairproces der irritatie, in elke zenuw vezel tot op de plaatsen van aanraking met de isotrope schijven voort- geplant, rechtstreeks op de moleculen dier schijven werkt, en van hier, uitsluitend door spiergeleiding, in alle richtingen, zich door den contractielen inhoud der spiervezel voortplant. Van alle voorstellingen, is deze alleen zoowel met de anato- mische als met alle tot dusverre bekende physiologische feiten in volkomen harmonie (Proces-Verbaal van Juni 1879). De tweede mededeeling liep over den bouw der zenuwvezels. Zij strekte voornamelijk om de bedenkingen van Rumpf tegen zijne voorstelling van dien bouw, dat nl. de ascilinder der merghoudende zenuwen geen onafgebroken doorloopende vezel is, maar uit aaneengevoegde stukken bestaat, welke zich van de eene RANViEii'sche insnoering tot de eerstvolgende uitstrek- ken, te wederleggen. Dit geschiedde op grond van nieuwe proeven en waarnemingen op afgebonden zenuwstammen. De ontdekking van Max en Hans Schultze, dat de ascilinder der zenuwvezels uit een bundel fibrillen bestaat, werd door den Heer Engelmann bevestigd; daarentegen ontkend het bestaan eener hoornscheede als vormbestanddeel van geheel het zenuwstelsel. Deze leer, vóór eenige jaren door KuHisrE en EwALD verkondigd, was gebleken, uit eene diep ingrijpende mishandeling der zenuwen te zijn voortgesproten (Proces- Verbaal van Februari 1880).
LXXXVI
Eene derde mededeeling betrof den fijnen houw der tril- haarcellen. Spreker ontdekte dat die haren niet rechtstreeks op het protoplasma der cel, maar op het cuticulair dekseltje rusten, en dat dit laatste niet is een verdikt cel vlies, maar uit sterk lichtbrekende, prismatische, isoleerbare stukjes van ongeveer 0.2 — 0.4 ^ breedte en hoogte bestaat, elk waarvan het voetstuk vormt van een trilhaar. Zeer dikwerf is tus- schen elk voetstuk en het daarbij behoorend haartje nog een tusschenlid van een minder sterk lichtbrekend vermogen en andere microchemische eigenschappen ingevoegd.
Uit de basis van elk voetstuk ontspringt een cilindrisch vezeltje, 't welk meer of minder ver in het protoplasma kan vervolgd worden, terwijl de gezamenlijke vezeltjes naar onder meer of min convergeeren en zich tot eene enkele dunne fibril vereenigen, die tot op den bodem der cel doordringt, doch nooit met de kern of met zenuwvezels buiten de cel samenhangt. De intracellulaire vezels hebben een cilindrieken vorm, zijn 0.2 (.t dik, optisch homogeen, sterker lichtbrekend dan het protoplasma, soms sterk dubbelbrekend en wel: positief. Hun hoofdbestanddeel is eiwit. Contractieverschijnselen nam spreker er nooit aan waar, zelfs niet na electrische prikkeling.
Het deksel der trilhaarcellen bij de » Seitenzellen" aan de kiemen der Lamellibranchiaten bestaat uit twee stelsels van evenwijdige lijstjes, waarvan het eene met de prismatische voetstukjes der trilharen overeenkomt, het andere niet voor de inplanting der trilharen schijnt te dienen.
De physiologische beteekenis van dien samengestelden bouw is duister. Wellicht staat deze in eenig verband met het peristaltisch voortschrijden der trilbeweging, dat juist bij de genoemde cellen zoo bijzonder in het oog loopend is.
De Zoölogie vond haren woordvoerder in den Heer van Hasselt, die eene bijdrage leverde »over drie zeldzame tro- pische Spinnen", en bijzonder over den Lipistius desultor ScHiÖDTE. Een volwassen vrouwelijk exemplaar dezer laatste, door den Heer Snelleman van de Sumatra-expeditie mede- gebracht, leverde hem de stof om de ontdekking van Schiödte,
Lxxxvn
alsof die spiu geeue spintepels hebben zoude, te weerspre- ken en L. desultor voor dezelfde soort te verklaren als L. mammillanus Cambridgb, waarbij die organen wel te vinden waren geweest (Versl. en Meded. 2^ Reeks, XV, p. 186 — 198).
Van botanischen aard waren twee bijdragen van den Heer DE Vries, ééne van den Heer Suringar en ééne van den Heer Treub.
De Heer de Vries behandelde eerst het verschynsel van »de samentrekking der wortels," belangrijk, omdat deze dee- len daardoor, kort na het kiemen, bij het uitdrogen en da- len van den grond, daar niet boven komen te staan, maar die beweging kunnen volgen. De te beantwoorden vraag was: welke krachten bij die samentrekking in het spel zijn. Na vooraf te hebben gewezen op het feit, dat jonge wortels van kruidachtige planten in water korter doch dikker worden en daarbij in volumen toenemen, werd verder door tal van proeven bewezen, dat deze uitkomst aan het korter doch breeder worden der parenchymcellen moet worden toegeschre- ven, en eindelijk, dat eene verandering in de richting der spanning tusschen den wand en den inhoud dier cellen als laatst naspeurbare grond van het verschijnsel behoort te worden aangemerkt (Proces- Verb. van Sept. 1879 en Versl. en Meded. 2^' Reeks, XV, p. 12 — 16).
De tweede mededeeling van den Heer de Vries betrof » de oorzaken van krommingen bij den groei van plantendeelen" en strekte om te bewijzen, dat die krommingen niet recht- streeks door den groei der celwanden, maar door eene wij- ziging in de osmotische spanning tusschen den wand en den inhoud der cellen wordt te weeg gebracht, zoodat eene toe- neming dezer spanning aan de zijde, welke convex wordt, de celwanden dier zijde uitrekt en daardoor kromming ver- oorzaakt. Deze uitkomsten werden verkregen door het aan- wenden van 1*^. de plasmolytische en 2^. de injectiemethode van DuTROCHET, en de proeven in de eerste richting bij on- derscheidene planten en plantendeelen, die in de tweede uit- sluitend aan de ranken van Sicyos aiigulatus verricht. Eene
Lxxxvni
pogiug om uit te vorschen, welke stoffen in de cellen der ranken de osmotisch werkzame zouden wezen, leidde tot het vermoeden, dat dit de plantenzuren zijn, en verder tot liet meer omvattende denkbeeld, dat die zuren, bij eiken turgor van plantencellen, de voornaamste rol spelen en eene eenzij- dige versnelling van den groei, door uitwendige krachten, op eene versnelling van het proces van afzondering dezer plantenzuren aan die zijde berust (Proces- Verb. van Nov» 1879 en Versl. en Meded. 2^ Reeks, XV, p. 51 — 174).
De Heer Sueingae. deelde voorloopige uitkomsten mede van z^n onderzoek eener Raflesia-soori, in de wildernis tus- schen de Libi en de Lompattan-andjang, in de zuidelijke Padangsche bovenlanden op Sumatra, bij gelegenheid van de Nederlandsche expeditie naar dat eiland, op 29 December 1877, door de Heeren van Hasselt en Snelleman verzameld. Na eene vergelijking der medegebrachte voorwerpen met de afbeeldingen en beschrijvingea van andere bekende soorten, kwam hij tot de overtuiging, met eene nog onbekende soort van Rajiesia te doen te hebben, en noemde hij die Rafflesia Hasseltii (Proces-Verbaal van Oct. 1879).
De Heer Treub hield eene voordracht »Over kernen van plantencellen" en betoogde drieërlei, nl. 1°. dat de onder- scheiding tusschen kern-deeling en kern-afsnoering gehand- haafd moet blijven, zelfs al mochten er in de toekomst over- gangen tusschen die beide processen worden waargenomen; 2^, dat de kernen van naast elkander gelegen éénkernige plantencellen zich dikwerf te gelijkertijd deelen, juist zooals de kernen in veelkernige cellen gewoon zijn dat te doen — een feit, 't welk voor de theoretische opvatting van »de cel" niet van belang ontbloot zou zijn, en 3*^. dat de celdeeling bij Chara fragiÜH^ en dus waarschijnlijk bij alle Characeeën, tot stand komt door het breeder worden van de celplaat en niet door de vorming van een naar binnen groeienden cellulose- ring, hetgeen des te merkwaardiger is, daar de Characeeën niet tot de hoogst ontwikkelde Cryptogamen behooren (Pro- ces-Verbaal van Maart 1880).
LXXXIX
Op palaeontologisch gebied eindeliik bewoog zich de Heer Beheens, die b^ eene eerste gelegenheid voorloopige uitkom- sten mededeelde » Over den mikroskopischen bouw van fos- siele kolen," en bij eene andere handelde »over een zeer eigenaardig gesteente uit het westen van Java", in het delf- stoffen-kabinet den Polytechnische School te Delft onder den naam van Phonoliet aanwezig. Dit gesteente was in hoofd- zaak samengepakte en hard geworden vulkanische asch, doch bevatte tal van obsidiaan- en tufachtige bolletjes, allen om- huld door eene dunne laag kalkspaat en de grootere boven- dien door skalenoëdrische, hoogst regelmatig verdeelde, radi- aal divergeerende kalkspaat-stekels. Spreker stelde zich voor, dat de massa onder water was uitgebraakt en keitjes en rol- steentjes, uit vroegere vulkanische uitwerpselen gevormd, in zich had opgenomen (Proces- Verbaal van Maart 1880).
Eene laatste mededeeling van den Heer Behrens betrof de eruptie-gesteenten der Tjiletoekbaai op West-Java. Er werd betoogd, dat zij ten deele van trachietischen, ten deele van basaltischen aard waren. De diallaag-gesteenten vond spreker beperkt tot den zuidwestelijken hoek der baai, waar op den G. Karang-êlang olivin-gabbro werd gevonden, over gaande tot serpentijn, bij Tandjong-Karang-Kapitoe labradoor- en saussuriet-gabbro. Uit de samenstelling der laatstgenoemde gesteenten bleek, dat zij als vóórtertiaire dienden beschouwd te worden.
De omgevende conglomeraten, alsmede het grootst gedeelte van den G. Linggoeng zijn noch gewone zandsteen, noch lei, maar puin (vulkanische asch) van trachietische gesteenten, onder water tot tuf verhard.
Acht geleerden, door geen titel aan de Akademie verbon- den, boden haar, ter plaatsing in hare werken, meer of minder uitvoerige verhandelingen aan. Nadat door de Commissiën, daartoe door den Voorzitter der Afdeeling benoemd, verslag over die verhandelingen uitgebracht en de daaruit voort-
vloeiende voorstellen door de Vergadering waren aangenomen, werden de bijdragen der volgende Heeren, hetzij voor de werken in 40. of voor de Verslagen en Mededeelingen, door de Akademie ter perse gelegd: van den Heer Dr. P. ïï. Schguïb: » Beschouwingen over de
leer der kromme lynen in de ruimte"; van den Heer Dr. E. van Rijckevoksel het tweede en derde gedeelte zijner verhandeling over de magnetische opneming van den Indischen Archipel, respectievelijk getiteld: » Hori- zontal Intensity" en »Declination and Conclusiou" ; van den Heer Dr. A. A. W. Hübeecht: »Zur Anatomie
und Physiologie des Nervensystems der Nemertinen"; van den Heer Dr. J. W. Moll: » Untersuchungen ueber
Tropfenausscheiduug und Injection bei Blattern" ; van den Heer Dr. H. A. Lorentz: »De bewegingsvergelij- kingen der gassen en de voortplanting van het geluid vol- gens de kinetische gastheorie."
De Heer Schoute stelde zich, in aansluiting aan vroegere onderzoekingen over » vlakke krommen", opgenomen iu het 13e Deel der Verslagen en Mededeelingen, Afd, Nat,, thans ten doel om voor eene ruimtekromme van gegeven graad, den invloed in verschillende opzichten na te gaan van het aantal harer zoogenoemde schijnbare dubbelpunten. Hij bewees eene stelling, die voor het geval, waaria de beschouwde kromme op een oppervlak van den tweeden graad ligt, het antwoord op de bedoelde vraag geeft en onderzocht daarna de wijze, waarop het meergenoemde aantal schijnbare dubbelpunten zich doet gevoelen bij de indeeling der ruimtekrommen van den vierden, den vijfden en den zesden graad in krommen van verschillende soort. Vervolgens ging de schrijver er toe over om, voornamelijk door uitbreiding op ruimtekrommen Van een door de Jonquières aangegeven beginsel, verschillende door Cayley uit de oplossing van functionaalvergelijkingen verkregen uitkomsten omtrent de door drie, of door twee, of door ééne ruimtekromme bepaalde scheve oppervlakken, langs meetkundigeu weg terug te vinden en eenigszins uit te
breiden. Eindelijk bracht hem zijn onderzoek omtrent het aantal enkelvoudige voorwaarden, waardoor eene ruimtekromme bepaald wordt, tot het besluit, dat dit aantal in het alge- meen niet afhangt alleen van den graad der kromme en van het aantal harer schijnbare dubbelpunten *).
Het tweede en derde deel van den arbeid des Heeren van RiJCKEVORSEL is een vervolg op een in Januari 1879 ver- schenen eerste gedeelte. Evenals dit, bij wijze van een Ver- slag aan Z.E. den Minister van Koloniën in het Engelsch opgesteld, behelzen deze beide deelen de uitkomsten van het onderzoek naar de constanten van het aard-magnetisme in onze Oostindische en de daarin geographisch begrepen vreemde be- zittingen, voor zoover de horizontale intensiteit en de decli- natie betreft. Aan de waarnemingen, in de Verhandelingen neergelegd, zijn kaarten toegevoegd, die, voor het jaar 1876 opgesteld, de isodynamische lijnen met intervallen van 0.02 eenheden (Engelsch e) en de isogonische lijnen van 2 tot 2 minuten vertoonen. Volgens het oordeel van den schrijver, zullen deze lijnen in het westelijk gedeelte van den Archipel weinig wijziging in de algemeene richting behoeven te onder- gaan. In het oostelijk gedeelte, waar het hem, wegens de moeilijk te verkrijgen transportmiddelen, niet mogelijk was een voldoend aantal plaatsen aan te doen, hoopte de schrij- ver dat, na een niet te langen tijd, een dergelijk onderzoek nogmaals, met uitgebreider hulpmiddelen mocht herhaald worden, vooral in het uiterste Oosten onzer eilanden, Nieuw- Guinea en de eilanden beoosten Ti mor.
De verhandeling des Heeren Hubeecht bevat de uitkom- sten van onderzoekingen, welke strekken moesten : zoowel om den groveren en fijneren bouw van het centrale en het peripherische zenuwstelsel, en buitendien van de zoogenoemde
*) De Heer Schouxe heeft later ontdekt, dat het door hem behan-' delde theorema reeds door den Heer Halphon behandeld was in de Comptes Rendus LXX 380, maar toch op eene wijze, welke van de zijne ia hooge mate afweek.
xcn
» zijdelingsclie organen" in liet liclit te stellen, als om de verrichting dezer laatsten proefondervindelijk te toetsen. De belangrijkste dezer uitkomsten waren : 1^. dat bij sommige Nemertinen de zenuwmergstreugen ook aan het van den mond afgekeerde uiteinde door eene ruggelings geplaatste verbinding van zenuwvezels vereenigd zijn; 2^. dat de ze- nuwknoopen roode bloedkleurstof (haemoglobine) bevatten, doch dat het gehalte daaraan afneemt naar mate de zijde- lingsche organen minder ontwikkeld zijn of het bloed rijker is aan haemoglobinehoudende cellen; eindelijk, 3*^, dat de zgdeHngsche organen eene belangrijke rol vervullen bij de ademhaling.
De Heer Moll leverde in zijn opstel eene bijdrage tot de leer van de beweging van het water in de plant en toonde langs proefondervindelijken weg aan : 1^. dat niet alle plan- ten het vermogen hebben om te druppelen; 2'^. dat bij die- genen harer, welke dit vermogen derven, het water, zoodra het in de vaatbundels onder te hooge di'ukking staat, uit de cellen in de intercellulaire ruimten geperst wordt; 3". dat het druppelen het gevaar voor de vulling dier ruimten af- wendt ; 4°. dat het druppelen bij vele planten met het ouder worden der bladen ophoudt; eindelijk 5*^. dat, ofschoon het druppelen doorgaans tot stand komt op plaatsen, welke daartoe bgzonder zijn ingericht, zulk eene inrichting toch geene ab- solute voorwaarde voor het druppelen is.
De Heer Loeentz eindelijk stelde zich in zijne verhandeling ten doel, voornamelijk met het oog op de verklaring van de geluidsbeweging, uit de moleculaire theorie der gassen de vergelijkingen af te leiden, waardoor de bewegingsverschijn- selen dezer lichamen bepaald worden : een onderwerp, waarmee zich, met eenigszins beperkende onderstellingen, reeds Max- well had bezig gehouden. Schrijver ging uit van de be- schouwing der wijze, waarop de verschillende bewegingstoe- standen over de gasmoleculen verdeeld zijn en stelde eene vergelijking op, waaraan in alle gevallen die verdeeling vol- lioen moet. Uit deze betrekking werden de bewegingsver-
XCITI
gelijkingen afgeleid; eene eerste benadering leverde — ook voor meeratomige gassen — dezelfde resultaten als de vroe- gere geluidstheorie. Ten slotte werd ook de invloed van de inwendige wrijving, van de warmtegeleiding en van uitwen- dige krachten in de vergelijkingen opgenomen.
Over de werkzaamheden der Afdeeling Letterkunde valt het volgende mede te deelen:
De Heer D. Harting achtte den tijd gekomen om in de schriften van het Nieuwe Testament tekstkritiek, naar vaste regelen, met bedachtzaamheid uit te oefenen, ten einde nader bij den oorsproukelijken tekst te komen dan dit door Lach- MANN en TiscHENDOEi' beproefd is. Dat op dit gebied nog veel werk te doen is, werd met een drietal voorbeelden door hem aangetoond. Zijn voorstel om dieu arbeid aan eene Commissie op te dragen vond echter geene ondersteuning (Versl. IX, bh 46—70).
Door den Heer de Jong werd eene bijdrage geleverd over samengestelde Israëlitische eigennamen, wier eerste lid eene famiUebetrekking te kennen geeft. Hij zocht aan te toonen, dat de oude Hebreeën eene wijze van benaming hebben ge- had, welke by de Arabieren steeds gebruikelijk was, namelijk om iemand, met voorbijgaan van zijn eigenlijken naam, aan te duiden als den vader, den zoon, de dochter, den broeder,
enz. van , met dit onderscheid, dat deze namen bij
de Hebreeën de eigenlijke namen geheel verdrongen.
Een papyrus van het Rijks-Museum van Oudheden te Leiden gaf den Heer Leemans aanleiding om de lezing der onderteekeniug van een daarop geschreven Grieksch-Aegyptisch koopcontract, door Reuvens ontcijferd en door hem in de Papyri graeci Musei antiquarii aangenomen, te verdedigen tegen de zeer afwijkende verklaring, onlangs door den Heer V. Gaedthausen in zijne Griechische Palaeographie daarvan
XCIV
gegeven. Het onhoudbare der bewering van dien geleerde meent de spreker volkomen bewezen te hebben (Versl. IX, blz. 222—242).
De Heeren van Herwerden en Naber brachten onderwer- pen uit de klassieke Grieksche letterkunde ter sprake. De eerstgenoemde vestigde de aandacht op een fragment van 23 verzen uit eene tragoedie, dat ten vorigen jare door H. Weil te Parijs voor het eerst is uitgegeven. Terwijl deze geneigd is, die klacht van Europa aan Aeschylus toe te schrijven, denken anderen aan Euripides. De Heer van Herwerden voerde grammatische en metrische gronden aan, die het waarschijnlijk maken, dat het ontleend is aan een treurspel van een jongeren dichter. Dit betoog, voorzien van eene metrische vertaling van het fragment, zal in het volgende deel der Verslagen worden opgenomen.
De Heer Naber leverde eene bijdrage over de wolken van Aristophanes. Hij ging uit van de opmerking, dat de af- zonderlijke tooneelen in de stukken van dien dichter met genialiteit behandeld zijn, doch dat het plan, zoo er van eenig plan sprake kan zijn, uiterst gebrekkig is. Zoo ont- staat de vraag, of die stukken in meer of min verbasterden vorm tot ons gekomen zijn. Het antwoord ligt voor de hand, daar bewezen kan worden, dat die stukken vóór de opvoering herhaaldelijk zijn omgewerkt, zoowel door den dich- ter zelven als door een later geslacht, totdat, ten tijde van Demosthenes, aan die willekeur paal en perk is gesteld. Wij weten, dat de Nubes door den dichter zelven in om- gewerkten vorm later zijn opgevoerd, en het blijkt, dat de comoedie, die tot ons is gekomen, op weinig oordeelkun- dige wijze is samengesteld uit de vermenging van de beide bewerkingen.
De Lesbia, door Catullus bezongen, bood den Heer Francken stof tot eene bijdrage. ' Hij ontwikkelde de gronden, waarom hij het gevoelen deelt dergenen, die in haar de beruchte zuster zien van den volkstribuun P. Clodius Pulcher, bekend onder de namen Clodia Qüadrantaria. De behandeling dezer
xcv
vraag ging gepaard met de verklaring van eenige gedicMen van den gevierden dichter (Versl. IX, blz. 71 — 106).
De Heer Kern vestigde de aandacht op een Javaansch Wayangstuk, door den Rijksbestierder van Soerakarta aan het Bataviaasch Genootschap ten geschenke gegeven. Hij gaf een overzicht van den inhoud van dat stnk : Irawan rabi of Irawan's huwelijk getiteld, en behoorende tot den sagen-kring van 't Maha-bharata, en sprak de hoop uit dat deze en andere wayangteksten weldra te Batavia zullen wor- den uitgegeven (Versl. IX, blz. 125 — 133).
De Heer Boot las een onuitgegeven Latijnsch epigram van CoNSTANTijN HuYGENS voor, en nam daaruit aanleiding om hetgeen bekend is aangaande Joh. Cabeliau, den oudsten rechtsleeraar aan het Amsterdamsche Athenaeum, aan te vullen.
Een hier te lande nog onbekend bericht van een Spaan- scheu Israëliet, die omstreeks het jaar 965 onzer jaartelling in een half officieel ka,rakter Duitschland en de naburige landen ten oosten bezocht heeft, over de Slawische volken, ontleend aan een Arabisch werk, in de elfde eeuw door al Bekri opgesteld, werd door den Heer de Goeje medegedeeld en toegelicht. Het behelst vele merkwaardige opmerkingen over de zeden en gewoonten, handel en nijverheid van on- derscheidene Slawische volkeren (Versl. IX, blz. 187 — 216).
De geFcbiedenis des vaderlands leverde stof tot bespreking aan de Heeren Brill en Knoop. De eerste wees op de gunstige oordeelvellingen van Simon van Slingeland en Latjrens van de Spiegel over de Unie van Utrecht en kwam in verzet tegen de ongunstige beoordeeliug, die door velen in den jougsten tijd over dat tractaat is geuit (Versl. IX, blz. 138 vgg.).
De Heer Knoop kwam nog eens terug op den aanslag van Prins Maurits op Maastricht, die hij vroeger heeft bespro- ken (zie Versl. VHI, blz. 238—263). Hij toonde aan, dat het jaar 1594 daarvoor vaststaat; dat de ligging der kasteelen van Pesch en Bruijn niet onzeker is, maar dat het onderzoek
XCYI
naar Heeman de Goëe, die daarbg de hoofdrol speelde, nog geene bevredigende uitkomst heeft opgeleverd (Versl. IX, blz. 110-124).
Dezelfde spreker lichtte de krijgsverrichtingen van 1678 toe, die aan den slag van St. Denis voorafgingen, vooral met behulp van Roüsset's »Vie de Louvois", en leverde daar- door eene bijdrage tot de kennis van de wijze van oorlog voeren in die dagen, en vooral tot betere waardeering van Prins Willem III als veldheer (Versl. IX, 158 — 183).
De Heer Land hield de afdeeling tweemaal bezig. De eerste mededeehng hep over de brieven van Spinoza. De spreker bewees dat de uitgever der »Nagelate Schriften" van B. d. S. van 1677, Nederlandsche brieven van Spinoza's eigen hand voor zich heeft gehad, en dat de Latijnsche vertaling dier brieven waarschijnlijk door Spinoza zelven is vervaar- digd (Versl. IX, bez. 144 — 155). De andere was eene bijdrage tot de geschiedenis der toonkunst bij de Arabieren. De Heer Land heeft de berichten van Villoteau, Kogesaeten, Kiesew'ettee en anderen getoetst aan het werk van den be- roemden al-Faeabi over de muziek, uit de eerste helft der tiende eeuw, en daarvoor gebruik gemaakt van het Leidsche handschrift. Door de berichten van den een uit die des anderen aan te vullen en te verklaren, en door nauwkeurige becyferingen, zag hij zich in staat gesteld eene juistere voor- stelling te geven van de toonladders voor verscheiden muzijk- instrumenten, oudtijds bij de Arabieren gebruikelijk (Versl. IX, blz. 246—297).
Een gewichtig punt van Staatsrecht, vroeger door den Heer de Pinïo in de Afdeeling besproken (zie Versl. VHI, blz. 306 — 334), werd door den Heer Tellegen opnieuw behandeld, nl. de vraag of algemeene maatregelen van inwen- dig bestuur noodzakelijk op eene wet moeten berusten. Vol- gens zijne meening steunde die opvatting, thans door den Hoogen Raad gehuldigd, evenmin op de gi'ondwetten van 1814 en 1815 als op de sedert gevolgde praktijk. Zelfs de herziening van 1 848 heeft in dit opzicht niets veranderd.
xcvn
De Heer Tellegen aarzelt daarom, de wet van 6 Maart 1818 niet toepasselijk te verklaren op die algemeene maatregelen, die niet steunen op eene wet, mits zij slechts niet in strijd zijn met de grondwet of de wet. Deze beschouwing ontmoette veel tegenspraak. De discussie is opgenomen in de Versl. IX, blz. 302—311, de bijdrage zelve aldaar blz. 313—365.
De wedstryd in Latijnsche poëzie, volgens het legaat van HoEUFPT geopend, wekte veel deelneming op. Van de elf ingezonden gedichten was, volgens het oordeel der kamp- rechters, eene satire, getiteld: »In mulieres emancipatas" het beste en werd met goud bekroond. De Heer P. Esseiva van Friburg bleek de maker te zijn. Aan de dichters van »Lacus Albanus" en van eene »Consolatio ad Eugeniam Augus- tam in funere filii Aloysii Eugenii Napoleonis" werd eervoUe melding en uitgave hunner stukken aangeboden. Als inzen- der van het laatstgenoemde gedicht maakte de Heer F. Pavesi van Milaan zich bekend.
Tot de werken, in het thans afgeloopen jaar door de Aka- demie uitgegeven, behoort het Jaarboek 1879, waarin aan de nagedachtenis van Peteus Johannes va.1s Kerckhoff door den Heer van Bemmelen; aan die van Lewis Cohen Sttjart door den Heer van Deesen; aan die van Johannes Adeia- Nrs Boogaard door den Heer Zaaijer en aan die van Wil- lem MoLL door den Heer Acquoy rechtmatige hulde gebracht werd. Verder zagen het licht:
Van de Afdeeling Natuurkunde het 2^ en 3^, stuk van het XIV^ en het P stuk van het XV^ Deel der Verslagen en MededeeHngen, en het XIX^ Deel der 4*^ Werken, inhou- dende : Jaaeboek 1880. Cr
xcvni
P. Bleeker, Mémoires sur les poissons a pharyngiens laby-
rintliiformes de l'Inde arcliipélagiqiie. P. Bleekee, Révision des espèces insulindienues du genre
Platyceplialus. M. Treub, Quelques recherches sur Ie róle du uoyau dans la
division des cellules végétales. F, Seelheim, De grondboringen in Zeeland. M. Treub, Notes sur l'embryogénie de quelqaes Orchidées. C. K. HoFFMANN, Bijdrage tot de kennis der morphologie van
den schoudergordel en het borstbeen bij reptihën, vogels,
zoogdieren en den mensch. E. VA.N Rijckevorsel, Verslag aan Zijne Excellentie den Mi- nister van Koloniën, over eene magnetische opneming van
den Indischen Archipel, in de jaren 1874—1879.
En van de Afdeeling Letterkunde : het IXe deel der tweede reeks harer Verslagen en Mededeelingen, en het Xlle deel harer Verhandelingen, inhoudende: Mr. L. A. J. W. Sloeï, Het hoogadelijk, vrij wereldlijk Stift
te Bedbur bij Kleef, en zijne juffers. Dr. S. Warren, Nirayavaliya suttam, een upanga der Jaina's ;
met inleiding, aanteekeningen en glossaar.
De Afdeeling Natuurkunde had in het afgeloopen jaar het verlies te lietreuren van Mr. Samuel Constant Snellen van Vollenhoven, den beroemden eutomoloog, wiens » Gelede Diereu van Nederland", wiens » Voortzetting van Sepp's Nederlandsche Insecten" en wiens » Piuacographia", de beide laatsten met uitnemend fraai gekleurde af beeldingeu , voor het meerendeel door den auteur zelven naar de natuur ver- vaardigd, tot blijvende heriunering zullen strekken aan zijne uitstekende gaven als natuuronderzoeker en als hanteerder der teekenstift;
Dr. Gereit Jan Mulder, die er zooveel toe heeft bijge- dragen om Neêrland's roem in wetenschap in het algemeen,
XCIX
en meer bepaald op het gebied der Scheikunde, ook buiten onze landpalen te verhoogen, en die als de stichter van het nieuwere scheikundig onderwijs hier te lande mag worden aangemerkt ;
Dr. KuDOLPH Herman Cheistiaan Carel Scheffer, den kundigen en hulpvaardigcn bestierder van 's Lands plantentuin te Buitenzorg, die zich door onderscheidene bijdragen als een gelukkig beoefenaar der flora van Nederlandsch-Indië had doen kennen en wiens gemis zeer ernstig gevoeld zal worden, ook aan de nog zoo kort te voren, door zijne zorgen, opge- richte landbouwschool en kultuurtuin;
Dove en Clerk Maxwell, wier opneuiing onder onze buiten- landsche leden eene waardeeriug inhield hunner groote ver- diensten: van genen op het gebied der Meteorologie, van dezen op dat der mathematische Physica.
Der Afdeeling Letterkunde trof het verlies van haren hoog gewaardeerden Onder- Voorzitter Willem Moll, sedert 1856 in die betrekking werkzaam, als kerkhistoricus in hoog aan- zien, en door allen die hem kenden om de gaven van geest en hart geacht en bemind ; en verder van hare leden Jhr. Mr. Jan Karel Jacob de Jonge, den gelukkigen beoefenaar van de geschiedenis onzes vaderlands, den fijn beschaafden kamp- vechter voor de rechten en de waardeering der kunst, hand- haver tevens onzer nationaliteit, op elk gebied binnen den kring zijner bemoeiingen ; en Eelco Verwijs, den even onver- moeiden als geleerden en geestigen beoefenaar onzer vader- landsche taal en letteren, aan wien vooral de Middelneder- landsche letterkunde zulke groote verplichtingen heeft, en wiens afsterven een onherstelbaar verlies is voor het Neder- landsch Woordenboek, waaraan hij de laatste jaren van zijn leven met zooveel ijver en zooveel bekwaamheid wijdde.
Onder hare buitenlandsche leden verloor die ^f^eeling den geleerden Staathuishoudkundige Michel Chevalier.
Wegens het bereiken van den 70jarigen ouderdom, werd door den Heer Leemans onder de rustende leden plaats genomen.
a*
c
Aan het einde, Sire! van dit beknopt overziclit harer werkzaamlieden gedurende het afgeloopen jaar, veroorlooft zich de Akademie den wensch uit te spreken, dat de door haar gedane keuzen ter aanvulling der open plaatsen in haar midden Uwer Majesteits bekrachtiging mogen ondervinden, en grijpt zij deze gelegenheid aan om hare belangen opnieuw in Hoogstderzelver bescherming aan te bevelen.
namens
de Koninklijke Akademie van Wetenschappen,
De Algemeene Secretaris,
C. A. J. A. OUDEMANS.
De Heer Opzoomeb, duidt eene enkele plaats in het Jaar- verslag aan, waar kritiek over de mededeehng van een der Sprekers geoefend werd, zij het ook in goedkeurenden zin, en wijst op het minder passende eener zoodanige handeling. Wordt besloten den Secretaris uit te noodigen, de redactie der bedoelde zinsnede te wijzigen.
Naar aanleiding van een paar opmerkingen der Heeren Place en Rauwenhoff, zullen enkele woorden in het Verslag door anderen worden vervangen.
De Heer Opzoomer stelt voor, het Jaarverslag in 't ver- volg, vóór de Vereenigde Zitting, in proef aan de leden toe te zenden, opdat de lezing daarvan in de Vergadering zou kunnen achterwege blijven. De Secretaris ziet op dit oogen- blik geen bezwaar in het toegeven aan dien wensch, doch zou de zaak voorzichtigheidshalve gaarne aan de prudentie van het Bestuur zien overgelaten. Aldus wordt besloten.
Het voorgedragen ontwerp wordt nu door de Ver- gadering goedgekeurd. Het Verslag zal Z. M. den Koning en, in afschrift, den Minister van Binnenlandsche ^aken worden aangeboden.
Cl
II.
Vervolgens legt de Algemeene Secretaris, in overeen- stemming met Art. 1 2 van het Organiek Reglement, de Rekening en Verantwoording van zijn geldelijk beheer over, loopende van V April 1879 tot ult^ Maart 1880.
REKENING en VERANTWOORDING van het door den Algemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van We- tenschappen, van primo April 1879 tot ultimo Maart 1880, gehouden beheer, volgens Art. 12 van het Organiek Re- glement, alsmede §§ 30 en 37 van het Reglement van Orde goedgekeurd in de Algemeene Vergadering der maand April 1880.
Ontvangsten.
Saldo op nieuwe rekening ƒ 153.36
Subsidie voor vier quartaleu a ƒ 4700. — . ƒ 18800. — Af zegel en leges ,/ 2.82
„ 18797.18
Opbrengst van den verkoop van boeken, zie Rekening- Courant van den Heer van der Post „ 167.43
Totaal ƒ 19117.97
Uitgaven.
1. Reis- en Verblijfkosten aan H.H. Leden buiten Amsterdam woonachtig of in Commissie.
Natuurkundige AfdeeKng ƒ1785. —
Letterkundige „ // 1773. —
Nota van den Heer Opzoomer " j feaig // 3,60
// II II II II II
II II H
\ Prof.
„ C.A.J.A.Oudemansj Moll. „ 2.40
,/ Van der Waals 1 Bliksemaf- „ 7.50
1 leiders te „ Rijke \ Delft. „ 2.80
ƒ 3574.30
Transporteere ƒ 3574.30
„ 3350.—
II
160.—
cn
per Transport ƒ 3574.30 2. Jaarwedden.
Jaarwedde v. d. Algemeenen Secretaris. . . f 1000. —
„ „ „ Secretaris der Letterk. Md. „ 500. —
„ „ „ Klerk „ 1000.—
„ ,/ „ Custos ,f 850. —
3. Onkosten der Commissie voor de daling van den bodem in Nederland.
Eekening van Leijer enUurhanus /3X45 = / 135. — ,/ „ de Eoever-Kröber-Bakels, voor
het drukken van 200 nieuwe tabellen . . „ 25. —
4. Onkosten der Commissie voor de uitgave van het Charterboek.
Geene.
5. Onkosten der Commissie voor den overgang van Venus voorbij de zon.
Eekening van J. Goedeljee ,/ 42. —
e. Onkosten der Vergaderingen.
Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks met den Cus- tos verrekend ,/ 380.85
7. Bureau.
Eekening van Albraclit en C° ƒ 33.10
„ „ Eeimeringer ,/ 111.50
„ ,/ van Es „ 3.50
Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks
met den Custos verrekend f, 59.46
„ 207.56
8. Expeditie, Vrachten, enz.
Eekening van van der Wouden en Luber,
Cargadoors ƒ 127.30
„ // Eeimeringer, lithograaf. . . ,/ 127.75
I, „ Lochtenberg, timmerman . . ,, 91.40
Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks
met den Custos verrekend ,/ 267.38^
„ 613.835
Transporteere ƒ 8328.54=
cm
per Transport ƒ 8328.54*
9. Huishoudelijke Uitgaven
Rekening van v. d. Vliet, duinwater. . . Personeele belasting . . . Pies en Berger, turf en hout Eigenhuis, tuinman. . . . Lochtenberg, timmerman. . Leeuwenkuijl, lampenmaker. Beltrami en Balzari, schoor
steenvegers
II II Rincker, smid
// „ Verdonck, steenkolen. . .
Nieuwjaars- en Najaarsgift, dienstbode. .
Uitgaven op een notitieboekje, maandelijks
met den Custos verrekend
|
// |
II |
|
// |
II |
|
II |
II |
|
II |
II |
|
II |
II |
|
II |
II |
f
10. Mobilair.
Rekening van Juffr. Kernekamp, naaister . . ,/ ,/ van den Burg, schoonmaken
11. Bibliotheek, Catalogus, enz.
AangekocJde Boehoerken. Rekening van Jos. Baehr te Frankfort
H. W. Schmidt te HaUe.
van Bakkenes en C.
Tred. Muller en C".
Joh. Muller. . .
J. C. Schröder. .
Caarelsen en C°. .
P. N. van Kampen en C°.
16.— 59.30» 174.90 20.— 32.— 0.90
14.—
77.50 48.70 10.—
428.40
ƒ 21.-
|
van bustes // |
15.— |
||
|
// |
II |
Voskuijl, lijstemaker . . . . „ |
4.— |
|
// |
II |
Lochtenberg, timmerman. . . „ |
41.26 |
|
II |
II |
van der Pek en Bauschultze, |
|
|
behangers „ |
80.95 |
||
|
II |
II |
Harry, thermometer voor de |
|
|
vergaderzaal // |
3.— |
||
|
II |
II |
Ingenhoes, kastemaker. . . . „ |
6.80 |
|
II |
II |
Hemker, schilder ..,..„ |
31.50 |
21.60 35.82 5.50 16.80 78.30 62,65 111.60 51.20
881.70'
203.51
Transporteere ƒ 9413.
crv
per Transport / 9413.76
Catalogus, Inbinden, enz.
Honorarium van den Heer Rogge. . Kekening van Eichhorn, Boekbinder.
|
w |
II |
// |
|
11 |
II |
// |
|
II |
II |
// |
|
II |
II |
II |
|
II |
II |
II |
|
II |
II -L |
oclite |
Loclitenberg, timmerman
500.— 178.40 137.45 131.— 199.90
13.50 154.40
35.48
1728.60
12. Uitgave van Werken.
|
keni) |
ig V. deEoever-Kröber-! |
5akels,afd.Nat |
f |
336.50 |
||
|
/" |
// // |
II |
269.50 |
|||
|
II II |
II |
363.50 |
||||
|
II II |
II |
230.— |
||||
|
II II |
II |
172.50 |
||||
|
II II |
II |
303.50 |
||||
|
II II |
II |
410.— |
||||
|
II II |
II |
196.50 |
||||
|
II II |
II |
466.— |
||||
|
II II |
II |
226.— |
||||
|
„ Eeimeringer, litbograaf . |
225.— |
|||||
|
// // |
II |
55.— |
||||
|
// // |
II |
17.50 |
||||
|
II II |
II |
210.— |
||||
|
„ C. Ijos Wzn. |
II |
50.— |
||||
|
„ A. J. Wendel |
II |
56.— |
- |
|||
|
// // |
II |
410.— |
||||
|
II II |
II |
370.— |
||||
|
„ V. d. Post, innaaien afd. |
Nat. |
36.90' |
||||
|
// Joh. Muller „ |
II |
II |
227.40 |
|||
|
// // // // |
II |
II |
186.80 |
|||
|
„ de Eoever-Kröber-Bakels, af( |
LLett |
191.— |
||||
|
// // |
II |
1191.— |
||||
|
ƒ/ |
// ^ // |
II |
257.— |
|||
|
// |
// // |
II |
22.8.50 |
|||
|
V |
// // |
II |
190.— |
Transporteere ƒ 11142.36
c?
Kekening v, E. J. Brill, afd. Letterk.
II II II II II - '
I, C. G. V. d. Post, innaaien afd. Lett. ,/ Joh. Muller,
//
// // // // // // //
„ ,1 V. d. Post, innaaien Jaarboek 1878. Honorarium van den Heer Laurent. . . .
13. Kleine Drukloonen.
Rekening van de Eoever-Kröber-Bakels. .
14. Onvoorziene uitgaven
Rekening van de Bruijn aan extra-gas I, I, Langeveld, stalhouder.
per Transport f 11142.36 . ƒ 129.75 10.— 129.75 25.— 270.— 50.— 100.—
|
. ƒ |
134.50 |
|
• // |
175.50 |
|
m. • ƒ |
85.— |
|
• // |
6.— |
7590.60!
310.
91.—
Totaal. . . ƒ 19133.96*
RECAPITULATIE.
1. Reis- en verblijfkosten ƒ 3574.30
2. Jaarwedden w 3350. —
8, Commissie voor de daling van den bodem van Ne- derland 1/ 160. —
4. Commissie voor liet Charterboek ,/ 0. —
5. Commissie voor den overgang van Venus voorbij
de zon « 42. —
6. Vergaderingen // 380.85
7. Bureau ,/ 207.56
8. Expeditie ,/ 613.83»
9. Huishouden ,/ 881.70*
10. Mobilair ,/ 203.51
11. BibHotheek en Catalogus // 1728.60
12. Werken // 7690.60*
13. Kleine Drukloonen w 310. —
14. Onvoorziene uitgaven // 91. —
Totaal. . . / 19133.96*
CVI
REKENING en VERANTWOORDING van liet door den Algemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, over liet jaar 1879/80, gehouden be- heer van het
LEGAAT HOEUFFT.
Ontvangsten.
Saldo van het jaar 1878/79. . . . , ƒ 1432.58
6/m. Interest van ƒ 48000.— 2V2 pCt. W. S. ƒ 600.— Af saldo-biljet en provisie. „ 6.05
6/m. Interest van ƒ 48000.— 2V2 pCt. W. S. f 600.— Af visa, saldo-biljet en provisie. „ 6.35
„ 593.95
,/ 593.65
Opbrengst van verkochte dichtwerken zz 8.61
Totaal. . . ƒ 2628.79
Uitgaven.
Rekening van Greeve, frankeeren van prijsverzen, enz. . ƒ 11.20
// „ // reiskosten Utrecbt, en postzegels., f, 4. —
// ,/ de Eoever-Kröber-Bakels, drukkers . . . „ 183.75
„ „ het Munt-CoUege te Utrecht „ 207.29
ƒ/ // van der Post, innaaiwerk „ 24.80
Aankoop van ƒ 1000.— 2V2pCt. W.S.Inschr.
Grootb. a 64^8 pCt
Interest. Provisie.
Aankoop van ƒ 1000.— 2V2 pCt. W.S. Inschr, Grootb. a 65Vg pCt
Interest. . Provisie. .
ƒ 646.25 ,/ 10.97 „ 1.25
ƒ 651.25 ,; 0.28 // 1.25
„ 658.47
„ 652.78
Saldo op nieuwe rekening // 886.50
Totaal. . . ƒ 2628.79
cvn
REKENING en VERANTWOORDING van liet door den Algemeenen Secretaris der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, over het jaar 1879/80, gehouden beheer van het Fonds voor de
LEEUWENHOEK-MEDAILLE, 1875—80.
Ontvangsten.
Eemise van de Leeuwenlioeks Commissie ƒ 800. —
„ 100.—
„ 130.—
// 10.-
„ 47.52
|
II |
II |
II |
|
|
II |
II |
tl |
|
|
II |
II |
II |
Aan 13 Coupons W. S. a ƒ 3.96. . . 6/m. Interest 4 pCt. Insclir. W. S. a .
Af provisie en billet
6/m. Interest 4 pCt. Inschr. W. S. a . .
Af provisie, biUet en visa
6/m. Interest 4 pCt Insclir. W. S. a . .
Af provisie en billet
6/m, Interest 4 pCt. Inschr. W. S. a . .
Af provisie, billet en visa
6/m. Interest 4 pCt. Inschr. W. S. a . .
ƒ 1000.— 0.25
ƒ 1000.— 0.55
ƒ 1000.— „ 0.25
ƒ 1000.— „ 0.55
ƒ 1000.
Af provisie en billet. „ 0.25
19.75
19.45
19.75
19.45
19.75
Totaal. . . ƒ 1185.67
Uitgaven.
Aankoop ƒ 800.— Cert. 4 pCt. W. S. a 997/8 pCt,
Interest. Provisie.
Aankoop ƒ 200.— Cert. 4 pCt, W.S. a 98V8 pCt
Interest. Provisie.
|
t. f |
799.— |
|
• II |
4.53 |
|
• // |
1.— |
|
t. ƒ |
197.25 |
|
• // |
0.51 |
|
• // |
0.25 |
|
3S. . |
ƒ 804.53
„ 198.01 „ 6.90'
Declaratie van den Notaris J. C. G. PoUones.
Nota van royementskosten ... n 3.70
Saldo op nieuwe rekening // 172.52»
Totaal. . . ƒ 1185.67
cvm
De Secretaris draagt daarbij eene Memorie van Toe- lichting voor, van dezen inhoud :
Memorie van Toelichting hij de Rekenitig van den Algemeenen Secretaris.
Aan de Rekening der gelden onder mijn beheer, die ik de eer heb over te leggen, zij het volgende ter mijner verant- woording toegevoegd.
De uitgaven (ƒ 19133.96^) zijn ƒ 66.03^ onder de raming (ƒ 19200) gebleven, doch hebben de werkelijke inkomsten overschreden met ƒ 15.99. Het verschil tusschen raming en inkomsten vindt zijn oorsprong in de mindere opbrengst van verkochte werken.
De post van ƒ 135 ten gerieve der Commissie voor de daling van den bodem van Nederland werd met ƒ25 overschreden, doordien de voorraad tabellen voor de berekeningen uitgeput was en er dus nieuwe gedrukt moesten worden.
De ramingskosten van het Bureau (ƒ 200) werden met de geringe som van ƒ 7.56, en die der expeditie (f 500) met ƒ 113.83^ overschreden. Ten opzichte van het laatstgenoemde feit dient in het oog te worden gehouden, dat de ruilhandel van boekwerken tusschen onze Akademie en die van andere geleerde Instellingen buiten 'slands in de laatste jaren gaande- weg is toegenomen en dat, al naar gelang van de werkkracht, door onze Instelling ontwikkeld, het aantal te verzenden kisten, en daardoor ook de rekeningen voor de grondstoffen ter ver- zending en van den expediteur, meer of minder aanzienlijk moeten zijn.
De huishoudelijke uitgaven bedroegen ƒ 81.70^ meer dan de raming (ƒ 800) en die voor het mobilair ƒ3.51, zonder dat die overschrijding aan andere dan tijdelijke oorzaken kan worden toegeschreven.
Voor de Bibliotheek en den Catalogus werden ƒ 271.40 minder besteed dan was toegestaan, daar de gelden, voor het doen drukken en uitgeven van een nieuw stuk van den Cata- logua in reserve gehouden, dit jaar nog niet werden besteed.
CIX
De uitgave der werken daarentegen eisclite ƒ 390.60^ meer dan de som daarvoor toegestaan (ƒ 7200). Met liet oog op de uitgave van deel XII der Verhandeliugen van de Afdeeling Letterkunde, handelende over het Stift te Bedbur, waarvoor op eenmaal ƒ 1191 aan den drukker moest worden uitbetaald, niettegenstaande er twee jaren aan het drukken van dat werk waren besteed, en dus de helft dier som, onder gewone omstan- digheden, in het voorgaande jaar had kunnen zijn verrekend, is dit licht te verklaren en is het zelfs eenigermate te ver- wonderen, dat het deficit geen hooger cijfer bereikte.
Het saldo van ƒ 157.71, toekomende aan de Commissie voor den overgang van Venus voorbij de zon, werd met ƒ 42 verminderd, op last der Commissie uitbetaald aan den photo- graaf Goedeljee te Leiden, terwijl van den post voor onvoor- ziene uitgaven (ƒ 107.29), waarvan ƒ 85 gebruikt werd voor eene gasilluminatie bij gelegenheid van het huwelijk des Konings, nog ƒ 16.29 in reserve bleef.
- De rekening van het fonds Hoeufft heeft geene ophelde- ring noodig. De medaille, onlangs toegekend, is reeds aan den Heer EsseiVxV toegezonden, en voor de uitgave van het bekroonde prijsvers zal, zooals altijd, naar behooren gezorgd worden.
De Algemeene Secretaris. Amsterdam, 3 April 1880. C. A. J. A. OUDEMANS.
De Commissie, door de beide Afdeelingen der Akade- mie, overeenkomstig § 37 der Algemeene Bepalingen benoemd, tot het nazien van vorenstaande Rekeningen met de justificatoire bescheiden, brengt daarover het navolgende Rapport uit, waarmede de Vergadering zich vereenigt :
De Commissie uit de beide Afdeelingen der Koninklijke
Akademie van Wetenschappen, benoemd tot het nazien der
rekening en verantwoording over 1879 — 1880, overgelegd
_door den Algemeenen Secretaris, heeft zich door een nauw-
ex
keurig onderzoek en door vergelijking met de b^gevoegde kwitantiën er van overtuigd, dat de gelden der Akademie door den Algemeenen Secretaris op nauwgezette wijze zijn beheerd, en zooveel mogelijk overeenkomstig de begrooting.
Een afwijking van de begrooting heeft zich voorgedaan o. a. bij de kosten van expeditie, die de raming met ƒ 113.83'' en bij de kosten voor de uitgave van werken, die de be- grooting met ƒ 390.60^ hebben overschreden. Daartegen- over staan andere uitgaven, die beneden de raming gebleven zijn, o. a. die voor het Charterboek, welke op ƒ 300. — waren begroot en niets hebben bedragen, In het geheel is er ƒ 15.99 meer uitgegeven dan ontvangen, ofschoon onder de ontvangsten een voordeeHg saldo van het vorig jaar, groot ƒ 153.36^, begrepen is. De Commissie heeft ook de reke- ning en verantwoording van het Legaat Hoeufift in orde be- vonden, en stelt daarom voor, onder erkenning van het goede beheer van den Algemeenen Secretaris, beide rekeningen en verantwoordingen goed te keuren.
(rjet.) J. D. VAN DER WAALS. J. P. SIX. TH. W. ENGELMANN.
C. M. FRANCKEN.
III.
Het ontwerp van Begrooting van Inkomsten en Uit- gaven voor het volgende dienstjaar wordt onveranderd vastgesteld aldus: —
Begrooting van Inkomsten en Uitgaven gaande van 10. April 1880 tot P. April 1881.
Ontvangsten.
1. Gewone Subsidiën ƒ 18797.18
2. Vermoedelijk debiet van werken ,/ 249.82
Totaal. . . ƒ 19047.—
CXI
Uitgaven.
1. Saldo tekort van het vorige jaar ƒ 15.99
2. Reis- en Verblijfkosten „ 3500. —
3. Jaarwedden „ 3350. —
4. Commissie voor de daling- van Neêrlands bodem. „ 135. —
5. ,/ ,/ // Venus waarnemingen. . . . „ 115,71
6. // // II uitgave van het Charterboek. „ 300. —
7. Onkosten der Vergaderingen „ 350. —
8. Bureaukosten ^ 200. —
!j. Expeditie ,, 500.—
10. Huishoudelijke idtgaven ,, 800. —
11. Mobilair „ 200.—
12. Uitgave van werken „ 7200. —
13. Kleine drukloonen „ 350. —
14. Bibliotheek en Catalogus ,, 2000. —
15. Onvoorziene uitgaven ,, 30.30
Totaal. . . ƒ 19047.-
Be Algemeene Voorzitter, DONDEES.
IV.
Aan de orde zijn het verslag en de voorstellen der Hooger-Onderwijscommissie. De Voorzitter, in het af- geloopen jaar tevens Voorzitter dier Commissie, doet opmerken, dat bij haar was ingekomen een brief van de Natuurkundige Afdeeling der Akademie, ter begelei- ding van eene missive van het medelid P. HARTiNa, waarin de bijstand dier Afdeeling werd ingeroepen in zake den Hoogleeraar P. de Boer te Groningen tegen Z.E. den Minister van Binnenlandsche Zaken, die de woning des Hoogleeraars in den hortus botanicus al- daar wenschte te doen inrichten tot pharmaceutisch la- boratorium.
Naar het gevoelen der Natuurkundige Afdeeling was
cxn
de Hooger-Onderwijscommissie meer dan zij bevoegd om kennis te nemen van het schrijven des Heeren Har- TING, en kon het bij voorkeur hare taak worden geacht, de bezwaren, daarin ontwikkeld, te overwegen en de middelen te beramen, die te boven te komen of voor het vervolg af te wenden.
Aan het verlangen der Natuurkundige Afdeeling werd voldaan, doch nu ook besloten, de uitkomsten der be- raadslaging over de bedoelde aangelegenheid in deVer- eenigde Zitting kenbaar te maken.
Het woord wordt dus gegeven aan den Secretaris der Hooger-Onderwijscommissie, den Heer Place, die er het volgend verslag over uitbrengt.
. Amsterdam, April 1880.
De Natuurkundige Afdeeling der Koninklyke Akademie van Wetenschappen heeft in Febr. jl. aan de Commissie voor Hooger-Onderwijs ter hand gesteld een bij haar ingekomen schrijven van ons medelid den Heer P. Harïing, strekkende om den bijstand der Natuurkundige Afdeeling in te roepen in zake den Hoogleeraar P. de Boer te Groningen tegen Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche Zaken, die de woning des Hoogleeraars in den hortus botanicus al- daar wenscht te doen inrichten tot pharmaceutisch labora- torium.
Naar het gevoelen der Natuurkundige Afdeeling, was de Commissie voor Hooger-Onderwijs niet enkel bij uitnemend- heid bevoegd om kennis van het schrijven des Heeren Har- TiNG te nemen, maar mocht het meer in het bijzonder hare taak worden geacht, de bezwaren daarin ontwikkeld nauw- gezet te overwegen, en de middelen te beramen, die te boven te komen of voor het vervolg af te wenden.
De Commissie heeft daarom gemeend haar antwoord niet aan de Natuurkundige, maar aan de beide Afdeeliugen der
cxm
Akademie te moeten richten en heeft de eer het volgende onder uwe aandacht te brengen.
Er bestaat bij de deskundigen, zoowel bij ons als in het buitenland, geen twijfel daarover, dat de directeur eener we- tenschappelijke inrichting, zij het nu een observatorium of een hortus, een museum of een laboratorium, in die inrich- ting zelve of in hare onmiddellijke nabijheid behoort te wo- nen. Zonder dat kan zij niet volkomen aan haar doel be- antwoorden.
Immers, die inrichtingen zijn niet alleen bestemd voor het theoretisch en practisch onderwijs, maar tevens voor het doen van wetenschappelijk onderzoek. Natuurlijk moet de direc- teur dat onderzoek óf zelf verrichten, óf althans persoonlijk leiden en is zijne tegenwoordigheid daarom bij voortduring zóó onmisbaar, dat een verwijderde woning als een zeer ern- stig nadeel moet worden beschouwd.
In ons land is men van de noodzakelijkheid om aan de genoemde inrichtingen een woning voor den directeur te verbinden nog niet algemeen genoeg overtuigd. De labora- toria, die in de laatste jaren zijn verrezen, missen allen een directeurswoning ; alléén de hortus botanicus heeft daarop van ouds eene uitzondering gemaakt. Later is ook aan de ster- renwacht te Leiden een woning voor den hoogleeraar in de astronomie verbonden.
De noodzakelijkheid der inwoning ligt daar trouwens ook meer voor de hand: voor de sterrenwacht, omdat de waar- nemingen grootendeels 's nachts geschieden; voor den hortus, omdat voortdurend op veel aan den staat toebehoorend, deels zeer kostbaar, materiaal en op een groot aantal ondergeschik- ten toezicht moet worden gehouden.
Maar het valt niet te ontkennen, dat voor alle laboratoria het inwonen van den directeur een even onmisbaar vereischte is, en in Duitschland is het dan ook regel geworden.
Indien nu niet van staatswege daarvoor gezorgd is, zal de Hoogleeraar slechts zelden in de gelegenheid zijn, in de onmiddellijke nabijheid van zijn werkplaats een woning te
Jaauboeü iÜbO, -U
CXIV
vinden en zal het liem dan ook, althans op meer gevorderden leeftijd, onmogelijk worden zich zóó aan zijn taak te wijden als hij zelf wenschen zou.
Eischt derhalve het belang van* het onderwijs en van de wetenschap, dat de Regeering voor eene woning der be- doelde directeuren zorg drage, daartegenover sta de verplich- ting van den directeur om van de hem aangewezen woning gebruik te maken.
Hetgeen onlangs te Groningen geschied is, leert dat die belangen niet genoegzaam begrepen zijn ; ook is Uwe Commissie van gevoelen, dat de Koninklijke Akademie, naar aanleiding daarvan, een adres aan Zijne Excellentie den Minister van Binnenlandsche Zaken behoort te richten, waarin kortelijk worde aangetoond, dat, in den tegenwoordigen stand der na- tuurwetenschap, het wonen der directeuren van laboratoriën, observatoriën , musea en andere inrichtingen van Hooger Onderwijs, waar voortdurend gewerkt wordt of althans be- hoort te worden, zullen zij aan haar doel beantwoorden, in of vlak bij die werkplaatsen hoogst gewenscht is, zoowel voor het onderwijs als voor het doen van onderzoekingen.
De Commissie voor Hooger Onderwijs : T. PLACE, Secretaris.
De Voorzitter opent over dit schrijven, en meer be- paaldelijk over de laatste alinea, de discussiën. Hieraan ntimen deel de Heeren Leeüa^^s, GuNNiNa, Opzoomer, C. A. J. A. OuDEMANs, Rauwenhüff, Stamkart, J. A. C. Ou DEMAKö en Beets. Hunne opmerkingen en vragen wor>len door den Voorzitter beantwoord en hunne bezwaren door hem bestreden of uit den weg geruimd. In een warm pleidooi wordt voorts door hem zelven de tusschenkomst der Akademie bij de Regee- ring, tot liet verkrijgen van laboratoria met woningen, aanbevolen. Met 29 tegeji 7 stemmen wordt in dien zin
cxv
besloten, en den Secretaris opgedragen, een adres aan den Minister van Binnenlandsche Zaken op te stellen, waarin de wenschen der Akademie te dien opzichte zijn neer- gelegd.
Het adres zal gedrukt en aan elk lid der Akademie één exemplaar daarvan worden toegezonden. Yerder zal het in het eerstvolgend Jaarboek worden opgenomen.
De Secretaris der Commissie voor Hooger Onderwijs doet verder verslag van de werkzaamheden der Commissie in het afgeloopen Akademiejaar in de volgende bewoor- dingen :
VERSLAG DER COMMISSIE VOCE, HOOGEE, ONDERWIJS AAN DE VEREENIGDE ZITTING DER KONINKLIJKE AKADEMIE VAN WE- TENSCHAPPEN OP SATURDAG 24 APRIL 1880.
De Commissie uit de beide Afdeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, benoemd om zich met de be- langen van het Hooger Onderwijs bezig te houden, heeft de eer. overeenkomsticp haar mandaat, aan Uwe vergaderiuo- van hare werkzaamheden verslag te doen.
Dat mandaat, vastgesteld in de vereenigde zitting van 26 April 1879, luidde als volgt:
De Commissie voor liet Hooger Onderwijs zal zich bezig houden met de belangen van het Hooger Onderwijs in Ne- derland; het oog richten op de maatregelen, te dien opzichte door de Regeering voorgesteld of genomen ; zelve, waar eigen ervaring of het voorbeeld van andere landen den weg wijst, veranderingen of aanvullingen beramen ; eindelijk, de Aka- demie hare voorstellen doen, zoo dikwijls zij zelve dat wen- schelijk zal achten, doch in ieder geval verslag uitbrengen van- hare werkzaamheden in elke jaarlijksche vereenigde zit- ting van de beide Afdeelingen der Akademie.
H*
CXVI
De Commissie, doordrongen van de beteekenis harer taak, heeft zicli daaraan met ernst gewijd. Aan de gehouden bij- eenkomsten werd dan ook door de meeste leden belangstel- lend deelgenomen.
In hare eerste vergadering, gehouden in November, nam zij het besluit, zooveel mogelijk boeken en stukken te verzamelen, die op het Hooger en Middelbaar Onderwijs betrekking hebben, en tevens statistieken en verdere bouwstoffen bijeen te bren- gen, dat Onderwijs betreffende.
Al aanstonds werd daarmede een aanvang gemaakt, naar- dien door verschillende harer leden een kleine, doch niet on- belangrijke, verzameling werd afgestaan, die in de boekerij bewaard, doch afzonderlijk gecatalogiseerd is. De Commissie acht een dergelijke collectie voor haren arbeid onmisbaar en richt tot alle leden het verzoek, haar daarin te willen onder- steunen.
De Commissie zal zich voorts met buitenlandsche Com- missiën van soortgelijken aard in betrekking stellen om van alles wat elders op dit gebied verricht wordt, kennis te nemen.
Het grootst gedeelte van haren arbeid heeft de Commissie in een afzonderlijk rapport neergelegd, dat reeds in druk [trouwens als proef j aan de leden ter beoordeeling aangebo- den is.
Het gold den invloed, dien de Wet op het Hooger Onder- wijs gehad heeft op het volgen der lessen aan de Universi- teiten en de middelen die tot verbetering zouden kunnen leiden.
De groote omvang van dien arbeid deed spoedig de wen- schelijkbeid gevoelen, het voorloopig onderzoek slechts aan eenige leden der Commissie op te dragen en daarom werd een kleinere Commissie van voorbereiding in het leven ge- roepen, die, onder leiding van den Voorzitter, zich nauwgezet met de haar voorgelegde vragen bezig hield en hare bevin- dingen ten slotte aan het oordeel der voltallige Commissie onderwierp.
Het resultaat dier beraadslagingen is in uwe handen.
cxvn
RAPPORT DER HOOGER ONDERWIJS-COMMISSIE UIT DE BETDË AFDEELINGEN DER KONINKLIJKE AKADEMIE YAN WETENSCHAPPKN.
De Commissie uit de beide afdeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, benoemd om te verzamelen en te onderzoeken, wat op het Hooger Onderwijs betrekking heeft, is in het afgeloopen jaar herhaaldelijk bijeengekomen en heeft zich, onder leiding van den algemeenen voorzitter, ernstig bezig gehouden met de haar opgelegde taak.
Voornamelijk vond zij aanleiding, een onderzoek in het werk te stellen naar de oorzaken van den ongunstigen invloed, dien de Wet op het Hooger Onderwijs uitgeoefend heeft op het bezoek der lessen, en zij neemt de vryheid aan Uwe ver- gadering van hare bevindingen verslag te doen.
Aan elke der universiteiten en in alle faculteiten wordt van het onderwijs niet genoeg gebruik gemaakt. Mochten sommige lessen zich in een trouwe opkomst van een ruim aantal hoorders verheugen, andere werden zeer slecht be- zocht en enkele konden in het geheel niet worden ge- geven, uit gebrek aan hoorders.
Dat deze ongunstige toestand aan de nieuwe Wet op het Hooger Onderwas te wijten is, lijdt geen twijfel; want er is geen reden hoegenaamd om aan te nemen, dat de belang- stelling der studenten zoo plotseling een vermindering zou hebben ondergaan.
Twee artikelen der Wet komen volgens het oordeel der Commissie hier voornamelijk in aanmerking, te weten art. 64 en 65, waarbij de finauciëele voorwaarden voor het volgen van het onderwijs worden bepaald. De zeer schadelijke ge- volgen dier bepalingen, naar het schijnt door niemand voor- zien, zijn niet uitgebleven. Volgens het oude stelsel, aan de rijks-universiteiten van kracht, betaalde de student voor elke les 30 of 15 gulden en had dan het recht die les- sen zoovele jaren te volgen als hij verkoos. De omvang der examens maakt, dat voor het afleggen van een examen veelal een tweejarige studie noodig is en dat een aantal lessen
(rxviii
in il<Mi KKil IwKH achtf»rf!«nvolj4''n'l<' jjin-n ino<^/i:n wffTiUm ^('Vf»l^(l : lel wijl in lid tw('f!<l(! JuJir g<!<'n numwn u'ii^ft,vnn Vc»r»r «If'M Hliidfiil, ibüiniii vooHvlocidfin, luui dii gwfi(f?rhri
"^riüiiiM i-I ilüi ^f'ln'f'l üiiflcrH. Wi<; uJN; jur';n /,oov<;l<; Ic-H- H(M» vti]|/cn wil !iIh /ijiic Himlir' v<!n;iH(;lit,, /dl in fi<;t algf;- inwii vviil ^(Miood/fi.'iki /ijn tolk<Mi jjin; liet volle bodrag van ƒ 200 i(\ Htortnn. !)•' koHtuM der Htudie worden daardoor veel ^rooier diui vroeger en Ik'I, \h diiH nici te verwon- deren, diit velen dii!i,ro|i triieliten te' npureMi. Sorntnigen lat^jn zicli in liet iweede jiuir liiinner voorixjreiding voor een exa- men sle(>lds voor enkele loHsen in,scliri)ven, anderen doen dat roods in li(!t eerst»; jaar, terwijl eindelijk een niet gering aan- tal, voornani(>lijk in de rechtsgeleerde faculteit, zich in het twoode in "1 geheel niet laat inschrijven.
Wij voeg(Mi hieraan eonige statistieke opgaven toe, omtrent do verhouding tussclum hen, die zich voor het volle bedrag dor coUogegolden of slechts voor enkele lessen lieten in- schreven.
Leiden 1870—1880.
Geteckend bij herhaling op alle colleges. . . 274
Op enkele lessen 80
354
Op nieuw ingeschreven op alle colleges ... 51
Op enkele lessen 64
115
469
Bij vergelijking valt in het oog, dat de geneigdheid om op alle colleges te teekenen zeer sterk verminderd is.
Van de 51 nieuwelingen, die op alle colleges geteekend hebben, zijn er niet minder dan 33 medici ; slechts 3 me- dici hebben voor 2 en 1 collegie geteekend. Van de 60 ju- risten van het eerste jaar hebben er maar 7 de volle som gestort.
cnx
Geteekend oj> alle 1^«8«b
» * 2 >
2^i S
^^1
Te Utreekt l.^ ^^ ^r j^eaeesiraaaidai^ laieuitieai; ket %a.B3istl iergeaea- die op eaJtele leü&ea •ceekeaem- EÏex üjo ooJaediiidead. terwgl LQ lie jaxidbdaie laemilKiT: c-i'edbaa zeer w^am^gym. ket vo-Jle bedrag: stiortieiu
Ororcmoen 1879 — 1 ? 80 .
Iiii«seiLre»eii M«tt. Lint. ThewL Jn»:. Plii_ 1 juiu
Voor ket e«^t- toot aELeldsaaa. 10 1 8 <* ^ 22
3| kerhaling. * ^ > 8 1 9 17 2 ^7
-'T- Tcrvf ejaitie leaaea 1-? 4 O 15 4 1»S
* * * 49 11 e 2S IS 1<M
8^i 17 25 i^ 22 199
Aan aüe nmr^rsiteiiiea z^a. boTPejadaea. eea Wtxp^rbJ^ gsroot aantal :?caidea!rtieti aamrezis- die zJei. ia kec «eïaeö. aie!: keb- ben lawn iEeekx^reE.: 'iax aaaiaJ. k ediaer aaec oSeaëei be- kend en (üaxom kier ni-e^ Teraaeid-
Af'^t-^iam 1879— 18:8«-
|
Toor |
ïüjie |
il^Be!! |
Taor |
ABBiJrr-'jge n*w»T? |
T-iiiia^ |
|
|
TkeoL . |
. |
. 21 |
<» |
21 |
||
|
J^. |
24 |
19 |
4^ |
|||
|
Pzil/^. |
»9 |
49 |
71 |
|||
|
L-_- |
13 |
§^*» |
49 |
|||
|
._-:. |
. 101 1-: |
24 128 |
125 l»>9 |
|||
|
De MÏixL. |
raKd. >Cüi^ |
£§3. |
■BTegg^ïaöisa- |
* ^ dew ^ aoofdsTs sga «, otse iet r^aHiiffB trswt
cxx
Men verwachtte dat bij de invoering der nieuwe wet van het onderwijs een ruimer gebruik gemaakt zou worden, omdat niet voor elke les afzonderlijk behoeft betaald te worden. De uitkomst leert juist het tegendeel. De inschryving heeft in vele gevallen slechts voor enkele lessen plaats : natuurlijk worden daarvoor de examenvakken gekozen en de lessen in andere vakken worden niet gevolgd.
Om in dien niet onbedenkelijken toestand verbetering te brengen, scheen wijziging der genoemde artikels geboden, en de Commissie heeft verschillende voorstellen daartoe in overweging genomen. Wel rees al aanstonds twijfel, of de tijd gekomen ware om op herziening der wet aan te drin- gen; maar de Commissie heeft zich daardoor toch niet laten terughouden van haar onderzoek.
De bedoelde voorstellen waren drie in getal, te weten: 1^. voor ieder college betalen als vroeger, maar het bedrag storten in de schatkist; 2^. de examina belasten met de collegegelden ; 3*^. het inschrijvingsgeld behouden, maar met wijziging der bestaande regeling.
Elk dier voorstellen heeft zijne eigenaardige bezwaren, zoodat de Commissie geen hunner onvoorwaardelyk zou dur- ven aanbevelen, al springt terstond in het oog, dat een wijziging in den zin van een dier voorstellen met groote waar- schijnlijkheid er toe leiden zou, dat van het aangeboden on- derwiys een ruimer gebruik zou worden gemaakt.
De bezwaren, aan het eerste voorstel verbonden, zijn vooral hierin gelegen, dat daardoor het ideaal van den wetge- ver, namelijk vrije beschikking Wer alle lessen, komt te vervallen, terwijl daarenboven het gevaar bestaat, dat zonder gelijktijdige verandering in het Akademisch Statuut, wat de bepalingen omtrent de examina betreft, toch op vele colle- ges niet of slechts weinig zal worden geteekend. Eindelijk zou ook de controle eigenaardige zwarigheden opleveren.
Het stelsel, in het tweede voorstel vervat, beveelt zich aan, doordien het vrije beschikking medebrengt over alle lessen en fraude grootendeels uitsluit. Het is echter in strijd met
CXXI
het beginsel der Wet: vrije studie. Welliclit zou vrijstelling kunnen worden verleend aan hen, die van het onderwijs geen gebruik maken. Bewijs en controle zijn echter beide moeilijk. Voorts geniet hij, die het onderwijs volgt, zonder examen te doen, een voorrecht, dat hem uiet toekomt, en is daarvan veel misbruik te wachten, — Hierbij komt, dat de wet afzonder- lijke bepalingen zou moeten inhouden voor de theologanteu, die een proponents-examen hebben af te leggen; voor de te Utrecht studeerenden uit de Paltz en uit Hongarije, die hier niet geëxamineerd worden; voor hen, die zich aan de exa- mens van het Middelbaar Onderwijs wenschen te onderwer- pen; voor doctorandi in de geneeskunde, die nog één, soms twee jaren wachten, vóór ze het arts-examen doen ; voor apo- thekers en voor tandmeesters, in zooverre ze door Staats- Commissiën worden geëxamineerd; voor militaire apothekers, bestemd voor den dienst in Indië, die aan de Universiteit te Utrecht worden opgeleid, en zeker nog wel voor andere ca- tegorieën. — Voorts zou de wet moeten te rade gaan met de examens van iedere faculteit. Sommige hebben een propaedeu- sis, andere niet; het doctoraal-examen hebben de theologan- ten niet af te leggen; voor medici volgt een staats-examen ; de examens verschillen in omvang en daarmede de tijd tot voorbereiding gevorderd en het aantal der te volgen lessen. Een en ander gebiedt een beknopte aanwijzing van kosten voor de verschillende examens in de wet. Dit nu scheen niet wel mogelijk zonder aanwijzing ook van de examens. Dergelijke aanwijzing heeft zeer groote bezwaren : wat wij in de Wet bg zonder waardeeren is, — dat die aanwijzing ontbreekt.
Niettegenstaande de vele hier opgesomde bezwaren, scheen het der Commissie toch der moeite waard, dit voorstel nog nader te onderzoeken en werd door één harer leden in dien geest een voorstel tot wetswijziging uitgewerkt. Daaruit bleek, dat althans de bezwaren, uit de verscheidenheid der examina voortvloeiende, niet onoverkomelijk zouden zyn. Maar de Commissie kon zich niet ontveinzen, dat de princi-
cxxn
piëele bezwaren, die het voorstel aankleven, nog duide- lijker uitkwamen. Onderwijs en examen treden liier in een correlatief verband, wat met het beginsel van vrije studie in strijd is. Nergens behoort meer voor een diploma betaald te worden dan noodig is om de kosten van het exa- men goed te maken, en bij faculteits-examina zijn die kosten zeer gering. Bezwaart men nu het examen met de kosten van het onderwijs, dan begaat men een onbillijkheid tegenover hen, die van het onderwijs geen gebruik hebben gemaakt, tenzij men tot eventuëele vrijstelling mocht willen besluiten, met alle daaraan verbonden moeilijkheden van bewijs en controle.
Het derde voorstel eindelijk behoudt het stelsel der Wet, evenwel in gewijzigden vorm. Art. 64 zou moeten luiden: Voor inschrijving op alle lessen zal van alle studenten, die een faculteits-examen wenschen af te leggen een fixum worden gevorderd ten bedrage van ƒ150, voor theologanteu van ƒ100, en hoogstens over 5 jaren te voldoen. Doctorandi zijn vrijgesteld. Om tot een faculteits-examen te worden toe- gelaten, moet men het bewijs overleggen, dat men de ver- schuldigde inschrijvingsgelden heeft voldaan.
Art. 65 zou moeten luiden: Zij die geen faculteits-examen wenschen af te leggen, kunnen zich voor afzonderlijke lessen laten inschrijven. Melden zij zich later voor zoodanig exa- men aan, dan wordt bijbetaling tot het volle bedrag der inschrijvingsgelden gevorderd, voor elk jaar dat zij slechts enkele lessen volgden.
De Commissie is van oordeel, dat dit voorstel geheel in overeenstemming is met den geest der Wet, die niet verbiedt te letten op de bedoeling van hen, die van het onderwijs gebruik maken. Dat zij, die studeeren om een graad te ver- werven, het volle bedrag der inschrijvingsgelden storten, is niet meer dan billijk. Aan de te groote kostbaarheid van de studie der medici, waarvoor zeven jaar gevorderd wordt, wordt te gemoet gekomen door de bepaling, dat die gelden slechts ten hoogste 5 jaren verschuldigd zyn, in verband met het
cxxm
verminderen van het bedrag, terwijl tevejis de vrijstelling van doctorandi tot het rustig bewerken van een proefschrift on- der het kostelooze gebruik van alle hulpmiddelen der Univer- siteit gelegenheid geeft.
Aan dit overigens zeer aanbevelenswaardig voorstel is evenwel nog een bezwaar verbonden, dat niet uit den weg te ruimen is en dat althans voor een deel het doel ver- ijdelt. Juristen, namelijk, wellicht ook literatoren, zullen voor een deel het tweede jaar vóór hun candidaats- en vóór hun doctoraal-examen van de lessen in het geheel geen gebruik maken, om van de betaling van het inschrijvingsgeld ontheven te zijn.
Maar ondanks dit bezwaar scheen gezegd voorstel aan de Commissie toch toe boven de beide anderen verkieslijk te zijn, omdat het zich aan het beginsel der Wet houdt. En had zij gemeend, U te moeten uitnoodigen, om op wetswijziging bij de Regeering aan te dringen, zij zou aan wijziging in den genoemden zin de voorkeur hebben gegeven. Aan de eene zijde echter kwam het haar voor, dat de ondervinding om- trent de noodzakelijkheid, zoowel als omtrent den meest ge- wenschten vorm van wetsherzieuing nog niet voldoende had uitspraak gedaan, aan de andere zijde, dat bij eventuëele wij- ziging der Wet ook andere punten zouden moeten worden herzien, en zij heeft zich daarom de vraag voorgelegd, in hoever zonder wetswijziging alvast eenige verbetering in den bestaanden toestand te verkrijgen ware.
Het zwaartepunt der op te lossen kwestie ligt in de -rege- ling der studie, en er moest dus worden onderzocht, in hoever door middel van het statuut op den gang der studie invloed kan worden uitgeoefend. De Commissie nu is van oordeel, dat in het statuut werkelijk voor een deel de schuld ligt, dat van de lessen niet zooveel gebruik wordt gemaakt als in 't belang der studie zou wenschelijk zijn. Algemeen wordt erkend, dat de regeling der examina veel te wenschen over- laat. Aan de eene zijde is het getal der examenvakken, dat men algemeen wenschte verminderd te zien, — ondersteld, dat
CXXIV
grondige kennis in al die vakken wordt verlangd, — in eenige faculteiten te groot gebleven, en aan de andere zijde heeft liet afschaffen der testimonia er toe geleid, dat de vakken, waarin niet geëxamineerd wordt, geheel verwaarloosd worden. Zij worden niet gegeven, en bijaldien gegeven, door zeer wemigen gehouden.
Het was dus de vi*aag, of a. het examen in sommige vakken niet moest plaats maken voor een testimonium, en h. of op sommige vakken, waarin niet geëxamineerd wordt, het tes- timonium-stelsel niet behoorde te Avorden toegepast,
In beginsel schijnt het testimonium-stelsel aangewezen voor vakken, die wel in nauw verband staan met de hoofdstudie, maar niet tot hare grondslagen behooren; voor vakken, die hunne vertegenwoordigers vorderen, om er de traditie van te bewaren, maar waarmede niet ieder, die zich aan zeker hoofdvak wijdt, zich bijzonder behoeft bezig te houden; voor vakken eindelijk, die met de hoofdstudie in geen bijzondere betrekking staan, maar die een hooge beteekenis hebben voor algemeene vorming en voorbereiding, zooals logica en vader- landsche geschiedenis.
Met het oog hierop heeft de Commissie zich bezig gehou- den met het onderzoek der .volgende drie vragen: 1*^. of de bewering juist is, dat het beginsel der Wet het testimonium- stelsel zou uitsluiten, ook bij toepassing in den vorm, door den Utrechtschen Senaat aanbevolen in zyn adres aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal van 13 Februari 1875 (blz. 15 en v.); 2^. in hoeverre met de afschaffing der col- legegelden de bezwaren, vroeger van de zijde der docen- ten tegen het stelsel geopperd, kunnen geacht worden te zijn vervallen; 3^. welke voorwaarden de docent aan het afgeven van het testimonium ondersteld wordt te verbinden.
Bij de overweging van de eerste der drie genoemde vragen heeft de Commissie lang stil gestaan, omdat het antwoord daarop tegelijk beslist, of de invoering van testimonia bij het academisch statuut bereikbaar is al dan niet.
Door sommige leden Uwer Commissie werd die invoering zeer gewenscht, en ook de mogelijkheid daarvan met warmte ver-
cxxv
decligd. De discussie leidde echter meer en meer tot de over- tuiging, dat inderdaad de geest der Wet een testimonium- stelsel, in welken vorm dan ook, uitsluit. Wel is waar ver- biedt de Wet niet uitdrukkelijk het uitreiken van testimonia, maar blijkbaar is de wetgever uitgegaan van het denkbeeld eener volkomen scheiding tusschen het onderwijs en de exa- mina. Dit blijkt ten volle uit art. 85, waarvan de eerste woorden luiden: »Tot het afleggen der examens wordt ieder, » onverschillig waar hij de daarvoor vereischte kundigheden heeft » opgedaan, toegelaten." Bij invoering uu der testimonia zou- den onderwijs en examen weer met elkander in verband worden gebracht en de vStaat zou zijn monopolie hernemen, door begun- stiging der leerlingen die van zijn inrichtingen gebruik maken.
Nog meer dan art. 85 is wellicht . art. 87 met het testi- monium-stelsel in strijd. Dit art. toch bepaalt, dat alle exa- mens aan de universiteiten door de faculteiten worden afge- nomen. Een privaat-onderzoek naar de bekwaamheid van den student, als voorwaarde voor het uitreiken van het testimo- nium, schijnt dus verboden.
De beantwoording der beide andere vragen kan natuurlijk niet veel belang meer inboezemen, indien de eerste in dien zin is beslist, dat de invoering onmogelijk wordt geacht. Hier zij alleen vermeld, dat enkele leden der Commissie van oordeel waren, dat de herinneringen aan de misbruiken nog te leven- dig zijn, om een herstel der testimonia mogelijk te achten, terwijl anderen meenden (in overeenstemming met het ge- voelen van den Utrechtschen Senaat), dat de gronden, waarop vroeger de testimonia zoo sterk werden veroordeeld, thans vervallen zijn, en niet dan noode toegaven, dat de wet het weder invoeren niet schijnt te gedoogen.
Wat de derde vraag betreft, de regeling der voorwaar- den, waarop een testimonium behoort te worden afgegeven, is de Commissie niet tot een afdoend antwoord gekomen. Het voorstel om, zonder tentamen, het testimonium te ver- leenen aan hoorders, die blijken van belangstelling hadden gegeven, en hen, die geen belangstelling getoond hadden, aan
CXXVI
het examen te onderwerpen vond, om de moeilijklieid der beoordeeling, geen algemeenen bijval, terwijl het tentamen eensdeels te zeer in strijd scheen met art. 87 der Wet en anderdeels de bedoeling der testimonia geheel dreigt te ver- ijdelen. Immers, de docent, zoo meende men, zou allicht zwichten voor den aandrang der studenten en aan geheel onkundigen het testimonium uitreiken, of gevaar loopen in een ander uiterste te vervallen en zijne eischen veel te hoog op te voeren.
Staat nu tot bereiking van het beoogde doel geen andere weg open?
Wat beoogd wordt is enkel dit : dat, in 't belang der studie, het onderwijs beter gevolgd worde. De ondervinding nu heeft, naar het oordeel Uwer Commissie, bewezen, dat alléén door uitbreiding der verplichte vakken dit doel zal te bereiken zijn. Welnu — men examineere in al die vakken, waarvoor een testimonium zou zijn noodig geacht, maar examineere daarin op andere wijze. Bij de aanwijzing der vakken worde duidelijk uitgedrukt, in welk vak een graad van kennis zal worden geëischt, zooals die alléén door opzettelijke beoefening kan worden verkregen, en in welk vak de examinandus zal kun- nen volstaan met zoodanige algemeene noties, als door een trouw bezoek van het college kunnen worden opgedaan.
Wat- gewenscht wordt is immers dit, dat de student niet geheel vreemd zij op het gebied der aanverwante vakken, die met zijne hoofdstudie in verband staan, zonder töt hare grondslagen te behooren, en wier hoofdtrekken hij ken- nen moet, als men universitaire vorming van hem verlangt. Bepaalt de studie zich tot de hoofdvakken, dan kan een be- klagenswaardige eenzijdigheid niet uitblijven, en de univer- siteiten zouden gevaar loopen in een vereeniging van vak- scholen te ontaarden. Alléén wanneer de studie niet bin- nen zoo enge grenzen beperkt blijft, kan die algemeene ont- wikkeling worden verkregen, waarop men terecht hoogen prijs stelt, en waarvan de geschiktheid tot een wetenschap- pelijk beroep in nog hoogere mate afhangt dan van den
CXXVII
graad der aangeleerde bedrevenheid, die toch eigenlijk groo- tendeels eerst in de praktijk verkregen wordt.
Het hier ontwikkelde voorstel, dat op een vermeerdering der examenvakken met vermindering der eischen in sommio-e dier vakken neerkomt, is én in overeenstemming met het beginsel der Wet, én heeft boven het stelsel der testimonia in elk geval dit voordeel, dat de beoordeeling nooit aan een enkel persoon, maar aan de examineerende faculteit blijft overgelaten, wat tot een heilzame controle aanleiding geeft. Zoowel een te groote toegeeflijkheid als een te hoog opvoeren der eischen van de zijde des examinators, worden daardoor binnen de noodige perken gehouden. Een nadeel zou het zijn, in- dien de student, zich niet duidelijk rekenschap gevende van hetgeen van hem wordt verlangd, bij het grooter aantal vak- ken, die te gelijk moeten worden beoefend, de studie van het meer bij die van het minder belangrijke mocht achter- stellen. Doch te dien opzichte zal de praktijk ook al spoedig de noodige aanwijzing geven.
Nadat de Commissie tot de overtuiging was gekomen, dat de hier voorgestelde weg de juiste was, heeft zij ge- meend, tot een voorloopige aanwijzing te moeten overgaan van de veranderingen, die, wat de bepalingen omtrent de examina betreft, in het akademisch statuut zouden worden vereischt. Het kan niet bij haar opkomen, een voorschrift te willen geven voor het te ontwerpen statuut. Daarover zal de Minister de Senaten der rijks-universiteiten hebben te hooren. Wat zij beoogt, is, als het ware, aan een voorbeeld te laten zien, welke veranderingen in aanmerking- komen. Zij heeft daarbij rekening gehouden met den omvang der vakken, die in één examen vereenigd zijn en met de inspanning, die hunne beoefening kost, en terwijl zij b^ eenige examina het aantal vakken heeft vermeerderd, heeft zij van sommige vak- ken de eischen verminderd, door te bepalen, dat van die vakken slechts de kennis der hoofdtrekken zal worden ver- langd. Deze uitdrukking is niet vreemd aan het statuut. Bij de bepalingen omtrent de examens in de theologische
cxxYin
faculteit wordt die uitdrukking herhaaldelijk aangetroffen, en terwijl ze daar tot geen moeielijkheden heeft aanleiding gegeven, is er een reden te meer om zich ook bij de andere faculteiten daarvan te bedienen.
De Commissie heeft zooveel mogelijk vermeden in bijzon- derheden te treden, daar de samenstelling van het statuut niet tot hare taak behoort, en heeft zich in haar project, dat slechts als voorbeeld dienen moet, buitendien bepaald tot drie faculteiten, namelijk die der wis- en natuurkunde, die der geneeskunde en die der rechtsgeleerdheid. '
FACULTEIT DER WIS- EN NATUURKUNDE.
Candidaats-Examen voor het Doctoraat in
I. Wis- en Sterrekunde IL Wis- en Natuurkunde.
III. Scheikunde.
IV. Aard- en Delfstof-
kunde,
V. Plant- en Dierkunde.
VI. Artsen ij bereid- kunde.
Wiskunde (volgens
statuut).
Natuurkunde.
Scheikunde.
Sterrekunde.
Hoofdtrekken der
Plantkunde, der
Dierkunde en der
Delfstofkunde.
Wiskunde (volgens
statuut).
Natuurkunde.
Scheikunde.
Hoofdtrekken der
Sterrekunde.
Hoofdtrekken der
Plantkunde, der
Dierkunde en der
Delfstofkunde.
Natuurkunde.
Scheikunde.
Hoofdtrekken der
Plantkunde, der
Dierkunde en der
Delfstofkunde.
Het doctoraal examen ondergaat geen verandering.
FACULTEIT DER GENEESKUNDE.
Propaedeutisch Exarnen .
Natuurkunde. , Scheikunde.
Hoofdtrekken der Plantkunde. » » Dierkunde.
CXXIX
Candidaats-Examen.
Ontleedkunde. Physiologie en weefselleer. Algemeene pathologie. Pharmacognosie.
Doctoraal Examen.
Ziektekundige ontleedkunde. Bijzondere Pathologie en Therapie. Hoofdtrekken der Pharmacodynamie. Praktijk aan het ziekbed. Ophthalmologie. Theoretische Heelkunde.
» Verloskunde.
Hoofdtrekken der Gezondheidsleer en der medische pohtie.
» » Medicina forensis.
FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID.
Candidaats-Examen.
Geschiedenis en grondbeginselen van het Ronieinsch Recht. Hoofdtrekken van de Encyclopaedie der Rechtswetenschap.
» » Staathuishoudkunde.
» » Pandecten.
» » Logica.
» » Vaderlandsche Geschiedenis.
Jaarboek 1880.
cxxx
Doctoraal Examen in de
RECHTSWETENSCHAP. STAATSWETENSCHAP.
Burgerlijk recht. Staatsrecht.
Handelsrecht. Volkenrecht, administratief
Staatsrecht. recht.
Strafrecht. Hoofdtrekken van Internatio-
Hoofdtrekken der Burgerlijke naai privaatrecht.
Rechtsvordering. Hoofdtrekken van Staatsin-
Hoofdtrekken d. Strafvordering. stellingen van Nederland en
» vaü het oud va- zijne o ver zeesche bezittingen.
derlandsch recht. Hoofdtrekken van Staathuis-
Hoofdtrekken van het inter- houdkunde.
nationaal privaatrecht. Hoofdtrekken van Statistiek.
De Commissie acht hiermede de taak volbracht te hebben, die zij zich gesteld had, namelijk het opsporen en aanwijzen der middelen, waardoor de nadeelige invloed der Wet óp het houden der lessen, en hierdoor ook op de studie in 't algemeen, alvast voor een deel zou kunnen worden opgeheven.
Zij heeft niet gemeend U te mogen voorstellen, tot het bereiken van dit doel al aanstonds op wetsherziening aan te dringen. Zij verlangt voorshands alleen wijziging van het zoogenaamd Akademisch Statuut, binnen de grenzen der Wet, en is van oordeel, dat de uitkomst der door haar aanbe- volen wijziging niet ongunstig zijn zal. In elk geval zal langs dezen weg nader kunnen blijken, óf, en, zoo ja, welke wets- wijziging op dit punt noodig is. Ook op andere punten zijn voorstellen tot wijziging bij uwe Commissie aan de orde gesteld, en van den uitslag harer beraadslagingen hoopt zij later in deze vergadering mededeeling te doen. Het zal zeker wenschelijk zijn, dat omtrent die verschillende punten gelijk- tijdig de zienswijze der Akademie aan de Regeeriug worde kenbaar gemaakt.
De Commissie stelt voor, van dit verslag mededeeling te
CXXXI
doen in de eerste plaats aan den Koning, en voorts afdruk- ken te zenden aan den Minister van Binnenlandsclie Zaken, aan den Minister van Financiën, aan liet College van Cura- toren, aan den Senaat van elke der vier Universiteiten en aan ieder Senaatslid in het bijzonder.
De Commissie voor Hooger Onderwijs:
F. C. DONDERS, Voorzitter.
T. PLACE, Secretaris. 10 April 1880.
De Voorzitter resumeert de denkbeelden, in het rap- port neergelegd, en meent dat zij onder de volgende punten kunnen worden saamgevat.
De wet, die zorgt voor degelijk onderwijs, mist ten eenen- male haar doel, wanneer zij meebrengt dat van dit onder- wijs geen gebruik wordt gemaakt. Hiermede is het hooge belang van het door de Commissie behandeld onderwerp aan- gewezen.
De uitkomsten van haar onderzoek zijn de volgende:
1*^. De wet van 28 April 1876 heeft een ongunstigen invloed gehad op het bezoek der colleges : dit blijkt uit de statis- tiek der inschrijvingen en uit de berichten der docenten.
2^. De oorzaak daarvan is te zoeken in Art. 64 en 65.
30. Er moet worden onderzocht, welke wijzigingen der genoemde artikels in aanmerking komen.
4P. Terugkeer tot het oude stelsel: voor ieder college be- talen (het bedrag te storten in de schatkist) geeft het ideaal prijs van den wetgever: vrije beschikking over alle lessen; maakt controle moeielijk en zou, om doel te treffen, herzie- ning vorderen van het statuut.
5*^. De examina belasten met de collegegelden, zou een aanwijzing vorderen van alle examina in de wet, om ze te
I*
CXXXII
tarifieeren en de vrijstellingen te bepalen — welke aanwijzing zeer ongewenscht is — en is bovendien in strijd met het be- ginsel van vrijheid van onderwijs.
6*^. Het tegenwoordig stelsel behouden, met reductie van het inschrijvingsgeld, verdient de voorkeur en zou, verbon- den met wijziging van het statuut, het doel kunnen bereiken.
70. Herziening van het statuut, in dien zin dat kennis in meer vakken bij de examens gevorderd wordt, kan, ook zonder wetswijziging, verbetering aanbrengen,
8^. Toepassing van het testimoniumstelsel op een deel dier vakken is in strijd met het beginsel der wet.
9*^. Er zal dus moeten worden aangewezen, in welke vakken een meer grondige kennis, in welke slechts de hoofd- trekken gevorderd worden.
10°. De bedoelde wijziging van het statuut wordt aan- bevolen.
Blijkt, ook na die wyziging, wetsverandering noodig te zijn, dan kan deze aan de Regeering worden aanbevolen te gelijk met andere wijzigingen, die bij de Commissie aan de orde zijn gesteld.
De debatten over het Rapport worden thans geopend.
De Heeren Boot, C. A. J. A. Oudemans, Buys Bal- lot en J. A. C. OüDEMAXS dragen eenige aanmer- kingen voor op het project van statuuts-verandering, 'twelk, als voorbeeld van hetgeen in dat opzicht zou kunnen gewenscht worden, aan het Rapport is toe- gevoegd. Zij worden ten deele door den Heer de GtEER, ten deele door den Voorzitter beantwoord, die beiden de geopperde bezwaren trachten te weerleggen. Onder- tusschen is er bij sommige leden bedenking gerezen, of een Rapport eener Commissie wel een onderwerp van discussie en van voorstellen tot verbetering kan zijn, en vindt de Heer Opzoomer, die dit ten sterkste ont- kent, hierin aanleiding om voor te stellen dat de debat- ten over het Rapport niet verder voortgezet en eerst
CXXXIII
zal worden uitgemaakt: of dit laatste voor wijziging vatbaar is, ja of neen?
Andere leden meenen dat het doeltreffender ware over de laatste alinea van liet Rapport te stemmen, waarin over de aanbieding daarvan aan den Koning en andere hooge Staatsbearabten gesproken wordt.
Na nog eenige debatten over de voorkeur, aan een dezer voorstellen te schenken, sluit de Yoorzitter de beraadslagingen, en brengt hij de motie van den Heer Opzoomer: „In het Rapport kunnen door de Verga- dering geene wijzigingen worden gebracht", in stem- ming. Hij verbindt er het denkbeeld aan, dat, zoo die motie wordt aangenomen, de verzending van het Rap- port aan den Koning en de hooge Staatsbeambten vervalt.
De motie wordt met 17 stemmen vóór, 12 stemmen tegen, benevens 1 blanco briefje, aangenomen.
De Heer Kuenen stelt thans voor, het Rapport in dien zin te wijzigen, dat de proeven eener statuten- regeling daaraan ontnomen en het derhalve tot de eerste 12 bladzijden worde teruggebracht.
De Heer J. A. C. Oudemans meent dat het voorstel van den Heer Kuenen onaannemelijk is, omdat het lijnrecht strijdt tegen de zooeven gevallen beslissing, en wordt in deze opvatting door onderscheidene sprekers gesteund.
De Heer Kuenen en de Voorzitter zijn van oordeel, dat niet een enkel lid der Vergadering, doch wel de Commissie, welke tot de samenstelling van het Rapport heeft medegewerkt, aan de Vergadering kan voorstellen om dit laatste in ge wijzigden vorm opnieuw in stem- ming te brengen, en vraagt aan de Heeren de Geer en Place of zij, evenals hij, het voorstel Kuenen wen- schen te steunen. Het antwoord dezer Heeren luidt toestemmend.
CXXXIV
Na nog eenige woordenwisseling over het bedenkelijke der wending, door de Commissie aan de zaak gegeven, stelt de Heer Opzoomer voor, het advies té volgen van den Heer HuGO de Vries, d. i. de meergenoemde laatste alinea van het Rapport in stemming te brengen en deze nu enkel te doen slaan op de eerste 12 bladzijden daarvan, en dus de statuten-regeling buiten beschouwing te laten.
De Voorzitter neemt dit voorstel over.
Met - 1 6 tegen 1 1 stemmen wordt die laatste alinea afgestemd.
Hiermede is beslist, dat het Rapport noch in den oorspronkelijken, noch in den gewijzigden vorm aan den Koning en de hooge Staatsbeambten zal worden aan- geboden.
De Voorzitter stelt uit naam der Hooger-Onderwijs- Commissie voor, haar de vrijheid te verleenen, voortaan zelve haren Voorzitter te benoemen en die keuze niet meer te doen afhangen van de verwisseling van den voorrang der Afdeelingen. •*
De Heer Naber vraagt, welke motieven tot het doen van dit voorstel hebben geleid.
De Voorzitter antwoordt, dat het 1*^ niet wenschelijk is eene regeling te bestendigen, die de mogelijkheid meebrengt, dat soms tot Voorzitter iemand worde aan- gewezen, die met het streven der Commissie voor Hooger- Onderwijs niet is ingenomen, en 2°. dat het voor den, goeden gang van zaken in die Commissie wenschelijk kan geacht worden, dat de Voorzitter niet telken jare afwissele.
Het voorstel wordt daarop met algemeene stemmen aangenomen.
cxxxv
Een tweede voorstel der Hooger-Onderwijs-Commissie, bij monde van den Voorzitter aan de Vergadering meege- deeld, houdt in, dat de twee vacaturen, welke jaarlijks in de Commissie ontstaan door het aftreden van één lid der Natuur- en een ander der Letterkundige Afdee- ling, bij de niet dadelijke herkiesbaarheid der aftre- denden, niet meer door eene keuze uit alle overige leden, maar slechts uit twee tweetallen, door de Com- missie zelve aan de Vereenigde Vergadering aangeboden, moge geschieden.
Ook dit voorstel wordt met algemeene stemmen aan- genomen, en als vervolg daarop thans tot het doen eener keuze aan de Vergadering de volgende tweetallen voorgesteld :
voor een lid uit de Afdeeling Natuurkunde : de Hee- ren Dondeks en Buys Ballot;
voor een lid uit de Afdeeling Letterkunde : de Heeren TELLEaEN en Gr. DE Vries.
Met aanzienlijke meerderheid w^orden daarop de Hee- ren Donders en de Vries tot leden der Hooger-Onder- w^ijs-Commissie gekozen.
De Heer Donders neemt het lidmaatschap aan ; aan den Heer G. de Vries zal van de op hem geval- len keuze mededeeling worden gedaan.
V.
Alsnu wordt voorgelezen het Verslag der Charter- Commissie, aldus luidende:
VERSLAG DEE COMMISSIE VAN HET OORKONDENBOEK VAN HOL- LAND EN ZEELAND.
De Commissie" voor het Oorkondenboek heeft de eer het volgende aan de Akademie mede te cleelen.
CXXXVl
Zooais reeds vroeger berigt is, heeft de bewerker voor bet tweede tijdvak, namelijk dat der Graven uit bet buis van Henegouwen, zicb vooreerst bezig gehouden met het opsporen en in eenen inventaris opteekenen van alle HoUandscbe en Zeeuwsche oorkonden, tot dit tijdvak betrekkelijk. Die ar- beid is thans geheel afgeloopen en bevat, voor slechts 45 ja- ren, meer dan de eerste afdeeling van het Oorkondenboek, voor vijf eeuwen. Het voornemen was dan ook om die op- gave alleen te doen dienen ter beoordeeling van wat aanwezig was, en wat in het Oorkondenboek in extenso, wat slechts in uittreksel zou worden opgenomen, met welk doel dan ook reeds de charters van het Rijksarchief tot 1320 grootendeels werden afgeschreven, doch al weder werd dit plan door de omstandigheden verijdeld : gelukkig niet zooais vroeger door den dood, maar door de verplaatsing van den bewerker.
De heer Dr. P. L. Muller, toenmaals ambtenaar bij het Rijksarchief, werd namelijk als hoogleeraar in de geschiedenis naar Groningen beroepen. Hierdoor was het voor hem on- doenlijk, zelf de uitgave der oorkonden te bewerkstelhgen, en even ondoenlijk bleek het eenen opvolger voor die taak te vinden. Ouder die omstandigheden, achtte de Commissie het wenschelijk, ten minste den gemaakten inventaris U ter uit- gave aantebieden; want al kan deze het Oorkondenboek niet vervangen, hij leert nieuwe bouwstoffen voor het behan- delde tijdvak kennen en wijst aan, waar_ die te raadple- gen zijn.
De uitgave van dit stuk hangt dus geheel van de Aka- demie af. Zoodra deze verklaart tot die uitgave bereid te zijn, kan het drukken beginnen.
's Gravenhage, Namens de Commissie:
28 Maart 1880. L. Ph. VAN DEN BERGH.
De Secretaris stelt voor, de beslissing over de aan- gelegenheid, waarvan sprake is in de laatste alinea van het schrijven des Heeren yan den Bergh, over te laten
cxxxvn
aan het Bestuur der Akademie. De Vergadering hecht hieraan hare goedkeuring.
VI.
Het Verslag aangaande de Boekerij en het Munt- en Penningkabinet luidt als volgt:
VERSLAG AANGAANDE DE BOEKERIJ EN HET MUNT- EN PEN- NINGKABINET.
De Bibliotheek der Akademie blyft steeds, zoo door ruiling met andere geleerde lichamen als door geschenken, rijkelijk aanwassen, en de meermalen geuite wensch naar eene groo- tere ruimte tot berging van den boekenschat begint dan ook hoe langs zoo dringender te worden. Tal van boeken moeten, uit gebrek aan plaats, op de zolderverdieping geborgen wor- den, welke regeling^ natuurlek allerhande bezwaren na zich sleept.
De hoop der Akademie blijft, onder deze omstandigheden, meer dan ooit gericht op het vooruitzicht, dat, als eenmaal het Museum voor Schilderijen voltooid zal zijn, het geheele Trippenhuis ter harer beschikking gesteld moge worden.
In het afgeloopen jaar is het 2e gedeelte van Deel III van den Catalogus in manuscript gereed gekomen. Het be- vat de werken over Geneeskunde, Wiskunde, Sterrekunde, Natuur- en Scheikunde, Planten- en Dierkunde en Schoone Kunsten. Met het drukken daarvan is een begin gemaakt. Tegen het najaar zal dit gedeelte ter verzencÜng gereed en de geheele Catalogus der Bibliotheek daarmede volledig zijn.
Thans moeten gecatalogiseerd worden:
1^. de Dissertaties, voor zoo verre die in den Catalogus, bij een toekomstigen herdruk, onder de verschillende vak- ken verdienen opgenomen te worden. Onder die van buitenlandsche Universiteiten zijn er vooral zeer be- langrijke.
cxxxvni
2^. de verzameling werken van Bilderdijk, die, als de Catalogus herdrukt wordt, eene plaats bij Letterkunde zullen moeten vinden;
30. al de Geschied- en Letterkundige werken, die sedert het verschijnen van de vorige deelen van den Cata- logus iu de Bibliotheek zijn opgenomen.
In het afgeloopen jaar is een begin gemaakt met de sa- menstelling van een alphabetischen Catalogus van de geheele Bibhotheek, op losse blaadjes, met de noodige verwijzingen. Daaraan bestaat groote behoefte. Immers, de Catalogussen hebben geene registers en daardoor is het vinden der boe- ken dikwerf lastig en tijdroovend. Nu het 2e gedeelte van Deel III ter perse is, kan hieraan met kracht worden voort- ge werkt.
De thans gecatalogiseerde boeken, die voor het meerendeel jaren achtereen op een zolder werden bewaard, verkeerden voor een groot deel in een zeer slechten staat. Aan het binden en opknappen daarvan moest daarom eene belangrijke som worden besteed.
Toen gebleken was, dat de Bibliotheek zeer vele dubbelen rijk was, werd den Minister van Binnenlandsche Zaken om verlof gevraagd, deze tegen een zeker aantal dubbelen der Universiteits-Bibliotheek te ruilen, onder voorwaarde, dat beide verzamelingen in waarde en gehalte tegen elkander zouden opwegen. Dit verlof is verleend en eene eerste ruiling is daarvan het gevolg geweest. Zij zal later door eene tweede kunnen worden gevolgd.
Onder de boekwerken, der Akademie ten geschenke aange- boden, verdienen eene bijzondere vermelding:
1^. Joh. Hilman. Ons Tooneel. Aanteekeningen en geschied- kundige overzichten. Amsterdam, 1879. gr. 8°.
2°. Catalogue of Scientific papers (1864 — 1873) compi- led by the Royal Society of London, 1879. Yol.
vm. 40.
8*^. Ch. Pickeeing. Chronological history of plants. Boston,
1879. 40.
CXXXIX
4^. J. F. LouBAT. The medaillic history of the United States of America, 1776 — 1876. New- York, 1878.
Vol. I, n. 40.
b^. Compte reudu de la Commission impériale archéolo- giqiie pour l'anneé 1876. St. Petersbourg, 1879. Folio, met atlas in plano.
6°. D. F. Freiherr von Ebeestein. Geschichte der Frei- .herrn von Eberstein und ihrer Besitzungen. Sonders- hausen, 1865. 8*^. Nebst urkundliche Nachtrage und Beigabe. Dresden, 1878. 4».
Voor het Penningkabinet werden in 1879 ontvangen: l*^. eene bronzen medaille.
Voorzijde: de beeltenissen van de Koningen Christi- AAN I en Christiaan IX van Denemarken, MDCCCLXXIX.
Keerzijde: Pallas, staande, reikt de rechterhand aan eene zittende vrouw, die met de linkerhand steunt op het wapenschild van Denemarken.
Omschrift: Quattuor exegit sperat nova saecula vivax.
Onderschrift : Universitas Havniensis.
2P. eene bronzen medaille, geslagen bij het vijfde eeuwfeest der Prager hoogeschool.
Voorzijde: het standbeeld van den stichter of bevestiger,
met omschrift: Universitas Carolo-Ferdinandea.
Keerzijde : Exactis centum ab origine lustris. MDCCCXLVIII.
3^. eene koperen penning.
Voorzijde: Hortus medicus, met een emblema. Keerzijde: 1684. Maeïinüs de Bosch. Daaronder het wapen van Amsterdam, omgeven door twee hoornen van overvloed.
De Algemeene Secretaris, C. A. J. A. OUDEMANS.
CXL VII.
Wordt gelezen het ontwerp van een schrijven der Akademie aan Z.E. den Minister van Binnenlandsche Zaken, naar aanleiding van een bij het Bestuur inge- komen brief van den Hoogleeraar BuYS Ballot, waarin de zedelijke steun der Akademie bij 's Lands Regeering wordt ingeroepen, opdat deze gelden beschikbaar stelle ter deelneming van Nederland aan het internationale plan om een jaar lang synchronische waarnemingen van meteorologische en magnetische verschijnselen te doen in de Noorderpoolstreken.
Het ontwerp luidt als volgt:
Toen de ïïoogleeraar Buus Ballot op den 29**^" Novem- ber 1879, in de vergadering der Afdeeling Natuurkunde van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, de aandacht zijner medeleden bepaalde bij den uitslag der internationale meteorologische conferentie, van den 1^*'^° tot den 6'^^° Oc- tober deszelfden jaars te Hamburg gehouden, met het doel om over de tijdelijke stichting van meteorologische stations in de arctische en antarctische gewesten te beraadslagen, werd door de aanwezigen niet enkel op prijs gesteld dat ons Vaderland op die bijeenkomst was vertegenwoordigd geweest, maar bovenal met belangstelling vernomen, dat de Directeur van ons Koninklijk Meteorologisch Instituut de belofte had durven uitspreken, dat Nederland zijne beste krachten zoude inspannen om met Noorwegen, Zweden, Rusland, Denemar- ken, Duitschland en Oostenrijk, tot het welslagen der onder- neming het zijne bij te dragen.
De Heer Buus Ballot toch kwam op die vergadering met geen bepaald mandaat, veel minder met de zekerheid, dat de geldsom, noodig om van hier eene expeditie naar het Noor- den uit te zenden, hetzij door de Regeering verleend of door b^zoudere personen zoude worden bijeengebracht. Integendeel :
CXLI
toen zijne meening over de houding van Nederland in de onderwei-pelijke aangelegenheid gevraagd werd, was het en- ^el zijn vertrouwen op de zucht van Regeering en Natie om de eer des Vaderlands ook op het gebied der wetenschap